چکیده

هدف از انجام این تحقیق، فراهم ساختن زمینه های فکری و رویکرد های عملی ونشان دادن موانع و مشکلات تحقق ساماندهی بازار بوده است. روش این تحقیق مبتنی بر الگوی توصیفی- تحلیلی بوده و در قالب مطالعه موردی صورت گرفته است. برای این امر هم مطالعات کتابخانه ای، هم مطالعات میدانی گستردهای مبنای آن قرار گرقته است.

  چهار چوب تحلیلی این تحقیق مبتنی بر بینش سیستمی و رویکرد واگرایانه نسبت به بخش مرکزی ، در مداخله در بازار و ساماندهی آن است.

1-1- سؤال تحقیق

با توجه به ویژگیهای کالبدی – فضایی بافت قدیم بخش مرکزی شهر تویسرکان چگونه می توان  به توانمند سازی، بهبود و پویایی بازار در آن کمک کرد؟

1-2- بیان مسأله

بافت های قدیمی، کماکان سکونتگاه شهروندان بوده و بخش هایی از شهر می باشند که فعال، زنده و پویا باقی مانده و هنوز بخشی از شهروندان در آن زندگی می کنند. امنیت سر پناه در آن بایستی مورد توجه دستگاه های اجرایی و اداره کنندگان کشور باشد چرا که تداوم سکونت در آنها تداوم حیات و زندگی در بافت بوده و مهمترین تضمین برای حفظ آنها قلمداد می شود.    [1]

هسته مرکزی شهر های تاریخی ایران، همان بخش های نخستین شهر ها بوده و مکان جغرافیایی بافت های قدیمی در موارد بسیاری مرکزیت شهری را نیز واجد می باشد. [2]

این گونه مراکز شهری (بازار) در شهر های قدیمی دارای عملکرد های اساسی در منطقه شهری بوده و تضمین ادامه عملکرد آنها، به معنی نگه داری سامان عملکردی شهر می باشد. [3]

تویسرکان یکی از شهر های باستانی ایران است که تحت تأثیر این عوامل آسیب های فراوانی را متحمل شده است. وجود بافت ها و بناهای تاریخی بخصوص در مرکز آن از یک طرف آن را در زمره شهر های باستانی کشور قرار داده و از طرف دیگر با توجه به قدمت زیاد این بافت ها و بنا ها و مقاومت کم آنها آن را در ردیف شهر های باآسیب پذیری بالا قرار داده است. بر همین اساس لزوم ساماندهی شهری، بویژه ساماندهی کالبدی- فضای بخش مرکزی شهر تویسرکان کاملاً احساس می شود، چرا که بخش مرکزی این شهر به دلیل وجود بافت قدیمی ارزشمند و تاثیر گذار در ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به بخش حساس شهر تبدیل شده است .

منظور رسیدن به بهترین و مؤثرترین طرح در بهبود وضع راسته بازار تویسرکان می باشد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                          صفحه

فصل اول

1- کلیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………….. 1

چکیده …………………………………………………………………………………………… 1

1-1 سوال تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 1

1-2 بیان مسأله …………………………………………………………………………………………… 2

1-3 اهمیت وضرورت تحقیق ……………………………………………………………………………………. 3

1-4 سابقه‌ی تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 3

1-5 اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………… 4

1-6 فرضیه تحقیق ………………………………………………………………………………………… 4

1-7 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………. 4

1-8 روش کسب داده‌ها ………………………………………………………………………….. 4

1-9 مبانی نظری تحقیق ……………………………………………………………………….. 4

فصل دوم

2- مبانی نظری…………………………………………………………………………………….. 6

2-1- تعاریف……………………………………………………………………………………… 6

2-2-ارزشها واهمیت بافت تاریخی…………………………………………………… 10

2-3- معرفی بازار……………………………………………………………………………… 12

2-4- مطالعات تاریخی در مورد بازار……………………………………………………… 14

2-4-1-پیدایش بازار………………………………………………………………………… 14

2-4-1-1-شناخت بازار……………………………………………………………… 14

2-4-1-2-پیدایش بازار در سکونت گاههای پیش از تاریخ………………… 14

2-4-1-3-ویژگی های کالبدی ومعماری بازارها…………………………….. 21

2-4-1-3-1- برخی از ویژگی های فضایی وکالبدی بازارها……………. 24

2-4-1-3-2-مصالح وفن بنا……………………………… 27

2-5-نقش اجتماعی بازارها…………………………… 29

2-6- چگونگی توزیع فضایی ووجه تسمیه………………. 32

2-6-1- ویژگی های فضایی وموقعیت شهری راسته ها وفضاهای گوناگون بازار……………………………. 32

2-6-2- جاذبه وکشش مراکز وراسته های تخصصی…… 33

2-6-3- همجواری فعالیت های سازگار………….. 33

2-6-4- امنیت ، نظارت وکنترل ……………. 34

2-6-5- عوامل موثر در تجمع بازرگانان…….. 35

2-7-معماری بازار ویژگیهای آن…………………. 37

2-7-1- سقف بازار وعلت وجودآن………. 39

2-8- بازارها در ایران ……………………. 42

2-9-فضاهای تشکیل دهنده بازارها در ایران……………… 43

2-10- انواع بازار……………………… 43

2-11-بازار هسته ی اصلی شهر…………………………………………………………………………………………………………. 44

2-12- مورفولوژی بازار……………………………………………………………………………………………………………………….. 45

2-13- کارکرد بازار……………………………………………………………………………………………………………………………… 45

2-14- مسجد………………………………………………………………………………………………………………………………………. 47

2-15- توقفگاهها………………………………………………… 48

2-16- بررسی انبارها ………………………….

2-17- عملکرد عناصر کالبدی ………………………………….. 49

2-18- عناصر کالبدی ونیاز های شهروندان……………. 50

2-19-رابطه فیزیکی عناصر کالبدی با بازار………… 51

2-20- سیر تحول فیزیکی عناصر کالبدی …………… 52

2-20-1- دوره نوجوانی عناصر کالبدی…………………. 52

2-20-2- دوره بلوغ عناصر کالبدی……………………….. 53

2-20-3- دوره پیری عناصر کالبدی ………………………. 53

2-21- عوامل جغرافیایی وتوزیع زمان فعالیتهای تجاری………….. 54

2-21-1- توزیع زمانی فعالیتهای تجاری در طول شبانه روز ………………….. 54

2-21-2- توزیع زمانی فعالیتهای تجاری در طول سال……….. 55

2-22-ویژگی های عمده بخش مرکزی (بازار)شهرها………. 56

2-23- مفاهیم وتعاریف مراکز خرید……………………… 58

2-24- تاریخچه وسیر تکاملی خرید……………………. 58

2-25- جذابیت برای مراجعه کنندگان…………………….. 60

2-26- کیفیات بازار……………………………………………….. 63

فصل سوم

3- نمونه موردی جهان وایران…………….

3-1- سابقه ساماندهی بافتهای تاریخی در مراکز شهری دنیا…… 71

3-1-1-شهر موستار………………………………………… 73

3-1-2- ایالات متحده امریکا ……………………….. 73

3-1-3- لس آنجلس ……………………. 74

3-1-4- ایتالیا……………………………. 77

3-2-نتیجه گیری ……………………………. 79

3-3- سابقه ساماندهی درایران ……………………………… 80

3-3-1- نمونه مورد تبریز………………….. 80

فصل چهارم

4- بررسی وشناخت شهر …………………………….. 87

4-1- وجه تسمیه ………………………………… 87

4-2- شناخت تاریخچه ، علل پیدایش ، چگونگی توسعه شهر وروند رشد آن……… 88

4-3- تحولات شهر تویسرگان د رمعاصر…………. 91

4-4- خصوصیات جغرافیایی …………………………. 94

4-4-1- موقعیت ریاضی ……………………………… 94

4-4-2- موقعیت جغرافیایی………………… 94

4-4-3- تقسیمات سیاسی ………………. 95

4-4-4- توپوگرافی ………………… 95

4-4-5- شیب………………………………….. 95

4-4-6- عوامل محدودکننده توسعه شهر………………… 96

4-4-7- زمین شناسی…………………….. 97

4-4-8- خاک شناسی ……………………………… 97

4-4-9- زلزله …………………………. 99

4-4-10- مسائل هواشناسی …………………. 99

4-5-خصوصیات اجتماعی شهر ومحلات مختلف آن………………………………. 104

4-5-1- تعیین محدوده محله های مختلف در شهر وچگونگی روابط آنها با یکدیگر… 106

4-6- بافت وسازمان شهر………………… 108

4-7- ساختار شهر تاریخی توسرگان………. 110

4-8- عملکرد بازار وتحولات آن…………………… 111

4-9- شناخت عناصر وفضاهای مهم وبا ارزش تاثیر گذار…….. 115

4-9-1- بازار سرپوشیده ……………………….. 116

4-9-2- قیصریه……………………………… 123

4-9-3 –مسجد جامع………………………. 124

4-9-4- چنار مسجد باغوار ………………………. 126

4-9-5- مدرسه شیخ علی خانی ………………… 126

4-9-6- حمام خان……………. 127

4-9-7- خیابان شهیدباهنر……………………………. 127

4-9-8 میدان امام…………………………………………. 128

4-9-9- مراکز تجاری جدید………………….. 129

4-10- بررسی وویژگی های کالبدی بازار……………………… 130

4-11- بررسی ویژگیهای شبکه شهری پیرامون بازار……………………. 131

4-11-1- ویژگیهای شبکه اصلی ارتباطی بازار………………………….. 132

4-12- میزان عبور ومرور در بازار وجمعیت استفاده کننده………………………………………………………….. 136

4-13- بررسی روحیات اجتماعی مردم واقع در بافت قدیمی وپیرامون بازار……………………………… 137

4-13-1- محل ها وچگونگی برگزاری مراسم اجتماعی بازار……………………………………………………….. 139

4-13-1-1- تکایا ومساجد بافت تاریخی ………………………………………………………………………………………. 139

4-13-1-2- برگزاری مراسم ایام محرم139

4-13-1-3- برگزاری مراسم نماز جمعه140

4-14- بررسی ویژگیهای اقتصادی بازار141

4-14-1- برآورد تعدادشاغلین در بازار141

4-14-2- بررسی میزان وانواع مشاغل ومغازه های موجود ومتروکه141

4-14-3- بررسی مشاغل واصناف قدیمی در بازار تویسرگان 144

4-15- بررسی و شناخت عناصر ساختاری در بازار تویسرکان144

4-15-1- کرسی چینی 144

4-15-2- دیورهای باربر145

4-15-3- ستون ها147

4-15-4- پوشش ها 148

4-15-5- تویزه ها149

4-15-6- کف 150

4-15-7- نورگیرها151

4-16- ورودی ها 152

4-17- تاثیر اقلیم در ساخت بازار158

4-17- تاثیر تابش آفتاب در حرارت داخلی بازار158

4-17-1- 1ه رسانش 158

4-17-2- 2 ه تابش 158

4-17-2- باد 159

4-17-3- برف و باران و رطوبت هوا159

4-18- شناخت مصالح بکار رفته در بازار160

4-18-1- گل 160

4-18-2- خشت160

4-18-3- کاهگل 161

4-18-4- گچ 161

4-18-5- گچ و خاک161

4-18-6- آجر162

4-19 -کاربرد مصالح در عناصر ساختاری بازار162

4-19-1- پی ها162

4-19-2- ستونها162

4-19-3- پوشش های سقف163

5-19-4- پوشش لنگه پوش با بام سطح163

4-19-5- دیوارها163

4-19-6- جرزها 164

4-19-7- دیوارهای جدا کننده 164

4-19-8- بام 164

4-20- آسیب شناسی بازار تویسرکان166

4-20-1- بررسی آسیب های فرهنگی ،اجتماعی و جمعیتی در بافت تاریخی و تاثیر آن بر بازار 167

4-21- بررسی آسیب شناسی کالبدی بازار تویسرکان168

4-21-1 تاثیر عوامل جوی و اقلیمی بر شالوده کلی بنا170

4-21-1-1- تاثیر بارش بر شالوده کلی بنا170

4-21-1-2- تاثیر باد بر شالوده کلی بنا171

4-21-1-3- تاثیر خورشید و نوسانات دما بر شالوده کلی بنا173

4-21-1-4- تاثیر زلزله بر شالوده کلی بنا173

4-21-1-5- تاثیر عوامل زیستی یا بیولوژیک بر شالوده کلی بنا174

4-21-1-6- تاثیر عوامل زمان بر شالوده کلی بنا174

4-21-1-7- تاثیر عوامل انسانی بر شالوده کلی بنا174

4-22- تاثیر عوامل فرسایش بخش بر عناصر اصلی (سقف ،کف،دیوارهای داخلی و خارجی )…. 175

4-22-1- ناحیه محاور پی ها 176

4-22-2- نقاطی از بنا که در شیب قرار دارند(پوشش ها176

4-22-3- منافذ و ترک ها 176

4-22-4- نقاطی که در نبش ها قرار دارند176

4-22-5- سطح خارجی بازار176

4-23- تاثیر عوامل مخرب و فرسایش بخش بر مصالح مورد استفاده در بازار تویسرکان177

4-24- هوازدگی مصالح177

4-24-1- هوازدگی شیمیایی178

4-24-2- هوازدگی فیزیکی 178

4-24-3- هوازدگی زیست شناختی 179

4-25- فرسایش آجرها و ملات ها 179

فصل پنجم

5- طرح و پیشنهاد 195

5-1- پیشنهاداتی برای برنامه ریزی شهری در بافت قدیم بازار195

5-2- توصیه هایی در زمنینه های اجرایی طرح ساماندهی ،مشارکت بازاریان و ادامه مشاغل
سنتی 202

5-2-1 چگونگی مراحل مشارکت بازاریان در اجرای طرح ساماندهی 203

5-2-2- زمینه مشارکت مردم و کسبه در طرح های ساماندهی 205

5-2-3- محورهای مشارکت 206

5-2-4- روش های مشارکت در بازار207

5-3- میزان مداخله 208

5-3-1- پیشگیری از فرسایش 209

5-3-2- حفاظت 209

5-3-3 -استحکام بخشی 209

5-3-4- ساماندهی 210

5-3-5- احیاء210

5-3-6-بازآفرینی210

5-3-7- بازسازی 211

5-4- مبانی طراحی ساماندهی بازار تویسرکان 211

5-5- طرح ساماندهی بازار212

5-6- نحوه در مان در بازار تویسرکان217

جدول 4-1- پارامترهای مربوط به آب و هوای شهر تویسرکان در یک دوره 10 ساله 102

جدول 4-2- درجه حرارت و میزان بارندگی در شهر تویسرکان طی ماه های مختلف 103

جدول 4-3- مشخصات مقاطع خیابان ها و حول بازار تویسرکان113

جدول 4-4- کیفیت ابنیه در بلوک های اطراف بازار114

جدول 4-5 تعداد طبقات در بلوکهای اطراف بازار114

جدول 4-6- ویژگی های مشاغل رایج در بازار تویسرکان143

فهرست تصاویر

3-1 – نحوه ساماندهی و بازسازی در راسته بازار تبریز 84

3-2- حجره‌ها پس از بازسازی 85

3-3-نحوه ساماندهی و بازسازی در راسته بازار تبریز 85

3-4- نحوه ساماندهی و بازسازی در سراها – بازار تبریز 85

1-تصویر راسته شمالی 118

2- تصویر سقف گالوانیزه 118

3- تصویر راسته جنوبی 119

4- تصویر راسته شرقی 120

5-تصویر راسته غربی 121

6- تصویر راسته مستوفی 122

7- تصویر قیصریه 123

8- تصویر مسجد جامع تویسرکان124

9- تصویر ورودی مسجد جامع از راسته بازار125

10- تصویر خیابان شهید باهنر128

11- تصویر میدان امام129

12- تصویر خیابان حافظ غربی 133

13- تصویر خیابان شهدا134

14- تصویر خیابان شهید باهنر135

15- دیوارهای باربر146

16- تصویر ستون ها 147

17- تصویر پوشش ها 149

18- تصویر کف 150

19- تصویر نورگیرها151

20- ورودی شمالی 152

21- ورودی جنوبی 153

22- ورودی شرقی 154

23- ورودی غربی 155

24- ورودی جنوب غربی 156

25- تصویر مستوفی 157

26- جنس بام165

27- جنس بام 165

تصاویر آب شناسی

28- کف سازی 180

29- جدول کاری 181

30- سقف راسته شمال 182

31- دفع آب 183

32- روکش دیوار 184

33- کشیدن ملات 185

34- نورگیر 186

35- مشکلات وجود کارگران 187

36- کنده کاری جلوی ورودی‌ها 188

37- سردر نامناسب 189

38- عدم وجود پارکینگ 190

39- عدم وجود سردر مناسب 191

40- امتداد صف ایستگاه تاکسی 192

41- دست فروشان 193

فهرست نقشه‌ها

1-    موقعیت بازار

2-    کاربری‌های اطراف بازار

3-    بلوک‌های اطراف

4-    قدمت ابنیه

5-    تراکم

6-     معابر مرتبط با بازار

7-    جزئیات

8-    جمعیت توسعه‌ی شهر

9-    قیمت سرقفلی

10- جهت باد

11- جنس بازشو

12- تصویر ورودی‌ها

13- شیب‌بندی

14- موقعیت پارکینگ

15- عناصر تأثیر گذار

16- آسیب شناسی

17- کف سازی

18- ساماندهی بدنه راسته‌ها

19- جانمایی

منابع و ماخذ

-1حبیبی، محسن، مرمت شهری، 1375، انتشارات دانشگاه تهران.

-2کاظمیان، غلام رضا، سال 1384، مرکز شهر، ماهنامه شهرداری ها شماره 34?

 -3بذرگر، محمد رضا، بهار 1384، مرکز شهر و تعیین محدوده آن، فصلنامه جستاره های شهر سازی، سال چهارم شماره 12?

 -4مزینی، منوچهر، 1382، طرح ریزی شهری و تبیین چند مفهوم تازه، مجموعه مقالات طرح ریزی کالبد، چاپ اول، مرکز مطالعات و تحقیقات شهر سازی ایران. 

-5مهدی زاده، جواد، 1379، نظری اجمالی به ساماندهی مرکز شهر تهران، فصل نامه هفت شهر  شماره 3?

 -6اطهاری، کمال، 1376، مقدمه ای بر رابطه جامعه و فضا، مجله معماری و شهر سازی شماره 1?

-7بحرینی، سید حسین،1377،  فرآیند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران.

دانلود فایل