1-1- مقدمه:
کشور پهناور ایران دارای فرهنگی و تمدن غنی به وسعت تاریخ است و از این جهت مایه ی فخر و مبا هات همه ی ایرانیان می باشد . بسیاری از خارجیان از دیر باز در پی آشنایی با این مرز و بوم و فرهنک و تمدن خاص آن بوده, و در این راه اقدام به یادگیری زبان فارسی نموده اند چرا که زبان آیینه ی فرهنگ است و بدون آشنایی با زبان بهره جستن از چشمه زلال فرهنگ میسر نخواهد بود .
در این میان وظیفه ی ایرانیان میهن پرست اشاعه فرهنگ و تمدن ایران و تلاش در جهت ترویج هر چه بیشتر زبان و ادبیات فارسی و هموار نمودن راه برای آموزش هرچه بهتر آن است .هر چند در سال های گذشته در زمینه ی آموزش علمی این زبان تحقیقاتی صورت گرفته ولی با وجود این کمبود هایی نیز در این زمینه احساس می شود . از آنجا که آموزش واژه یکی از مهمترین بخش های آموزش زبان دوم / خارجی محسوب می گردد و بدون آگاهی از واژه ها زبان آموز توانایی برقراری ارتباط معنی دار با هل زبان را نخواهد داشت نگارنده دراین پایان نامه بر آن است به تهیه ی متن های آموزش واژه بر اساس حوزه معنایی ویژه ی غیر فارسی زبانان سطح پیشرفته بپردازد .
1-2 . بیان موضوع:
هدف اصلی یادگیری زبان برقراری ارتباط است، برای دستیابی به این هدف، واژگان نقش مهمی ایفا می‌کنند، چرا که ایجاد ارتباط بدون واژه‌ها غیر ممکن است. از این رو، آموزش واژه یکی از مهمترین بخش‌های آموزش زبان دوم / خارجی محسوب می‌گردد زیرا بدون آگـاهی از واژه‌ها زبان آموز توانایی برقراری ارتباط معنی‌دار با اهل زبان را نخواهد داشت، پس مسئله آموزش واژه‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. از سوی دیگر یادگیری واژه فرایند ساده‌ای نیست، اما استفاده از روشهای کارآمد در آموزش واژه، یادگیری آن را آسان می‌کند. تا کنون روشهای مختلفی در زمینه‌ی آموزش واژه ارائه شده و به کار رفته است. در این میان آموزش واژه بر اساس حوزه‌های معنایی از جمله روشهای موفق علمی بوده است. در این روش، واژه‌هایی که از نظر معنایی با یکدیگر ارتباط نزدیکی دارند یا به یک موضوع خاص مربوط هستند درون متنی واحد قرار می گیرند و با هم آموزش داده می‌شوند. تحقیقات به عمل آمده در مورد حوزه‌های معنایی نشانگر این واقعیت است که واژه‌ها به تنهایی و جدا از واژه‌های دیگر رنگ و بوی معنایی خود را از دست می‌دهند. آموزش واژه از این طریق باعث می‌شود واژه هایی که با یکدیگر ارتباط معنایی دارند بهتر یاد گرفته شوند و نگهداری آنها در حافظه برای مدت زمان طولانی تضمین می‌شود. چرا که عقیده بر آن است که واژه‌ها بر اساس حوزه‌های معنایی در حافظه ـ بلند مدت ذخیره می‌شوند. از آن جا که امروزه آموزش زبان فارسی بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است,پرداختن به جنبه‌های گوناگون آن و تهیه متن‌های درسی به ویژه در زمینه واژگان اهمیت فراوانی دارد. از این رو، موضوع پایانامه حاضر نیز در راستای تهیه متن‌های آموزش واژه به روش حوزه‌های معنایی است.
1-3? هدف تحقیق و اهمیت آن:
از آن جا که رشته آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان رشته‌ای کاملا نوپا است و در مراحل اولیه رشد و تکوین قرار دارد و تحقیقات علمی اندکی در زمینه‌ی آموزش آن صورت گرفته است ، لازم است در زمینه‌های گوناگون اعم از آموزش واژه و تهیه و تدوین متن های درسی تحقیق و بررسی بیش‌تری صورت پذیرد. از سوی دیگر ، در سال‌های اخیر بسیاری از خارجیان به دلایل گوناگون در داخل و خارج از ایران به یادگیری زبان فارسی علاقه‌مند شده‌اند، اما در حال حاضر کتاب‌هایی که برای آموزش زبان فارسی در مراکز آموزش زبان فارسی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بسیار اندک است و در این میان برخی از کتاب‌های موجود بر پایه‌ی روشهای علمی استوار نیستند.با وجود این ,همین کتاب های اندک هم تا کنون با استقبال نسبتاّ خوبی روبرو شده است و هم اینک در مراکز آموزش زبان فارسی مورد استفاده قرار می گیرد. پس باید کتاب‌ها و منابعی بر اساس روش های علمی جدید تهیه و در اختیار علاقه‌مندان به یادگیری زبان فارسی قرار گیرد.
هدف پایانامه حاضر، تهیه‌ی متن های درسی آموزش واژه‌های زبان فارسی برای هموار کردن راه آموزش زبان فارسی است.
فهرست مطالب
فصل نخست – کلیات 1
1-1? مقدمه 2
1-2 بیان موضوع 2
1-3? هدف تحقیق و اهمیت آن 3
1-4? سوالات و فرضیه های تحقیق 4
1- 5 . مفاهیم 5
1-5-1 0 واژه 5
1-5-2 0 آموزش 7
1- 5- 3 0 نظریه آموزش 7
1- 5- 4 0 یادگیری 8
1- 5- 5 0 رابطه ی آموزش و یادگیری 9
1-5-6 0 مقایسه آموزش با یادگیری 9
1- 5- 7 0 حوزه های معنایی 10
1-5-8 0 خلاصه 11
فصل دوم : مطالعات پیشین 12
2-1 0 اهمیت واژه و مطالعات انجام شده در زمینه ی آموزش واژه 13
2-2 0 فرایندهای واژه سازی 14
2- 2-1 0 انواع فرایندهای واژه سازی 15
2-2-1-1 0 تصریف 15
2-2-1-2 0 اشتقاق 15
2-2-1-3 0 ترکیب 16
2-2-1-4 0 قرض گیری /وام گیری 16
2-2-1-4-1 0 ترجمه قرضی /عاریتی 16
2-2-1-5 0 گسترش/تعمیم 16
2-2-1-6 0 تخصیص 17
2-2-1-7 0 کوتاه سازی 17
2-2-1-7-1 0 سر واژه سازی 17
2-2-1-7-2 0 اختصار سازی 18
2-2-1-7-3 0 پسین سازی 18
2-2-1-7-4 0 بریدن 18
2- 2- 1- 8 0 تبدیل 18
2-2-2-1-9 0 ادغام / آمیزش 19
2-2-1-10 0 ابداع 19
2-2- 1-11 0 نام آوا 19
2- 2- 1- 12 0 مضاعف سازی 19
2-3- 0 انواع واژه 20
2-3- 1 0 واژه های قاموسی و واژه های دستوری نقش نما 20
2-3-2 0 واژه های دریافتی و واژه های تولیدی 21
2-4- 0 سیر تحول واژه 22
2-4-1 0 دوره ی بی توجهی به واژه 23
2-4-2 0 دلایل بی توجهی به آموزش واژه در گذشته 25
2-4-3 0 دوره ی توجه 26
2-4-4 0دوره ی پیشرفت 28
2-5 0 یادگیری واژه 29
2-5-1 0 مراحل یادگیری واژه 30
2-6 0 اصول اساسی در آموزش زبان 32
2-7 0 راهکارهای یادگیری و یاد آوری 33
2-7-1 0 انواع راهکارهای یادگیری 34
2-8 0 عوامل درون واژه ای موثر بر یادگیری واژه 35
2-9 0 انواع راهکارهای یادگیری واژه 35
2-9-1 0 راهکارهای مبتنی بر تکرار واژه / معنای واژه 36
2-9-2 0 راهکارهای مبتنی برتجزیه و تحلیل ویژگی واژه 37
2-9-3 0راهکارهای مبتنی بر شرح و تفصیل ساده 38
2-9-4 0 راهکارهای مبتنی بر شرح و تفصیل پیچیده 38
2-10 0 روش یارگیری حافظه 39
2-11 0 آموزش واژه 40
2-12 0 روش ها آموزش واژه 40
2-2-1 0 روش مستقیم و روش غیر مستقیم 41
2-12- 1-1 0 روش مستقیم 42
2- 12-1-1-1 0 آموزش راهکارها 42
2-12-1- 1- 2 0 گسترش واژه + آموزش صریح 42
2-12-1-1-3 0 فعالیت های کلاس 42
2-12-1-2 0 روش غیر مستقیم 43
2-12-1-2-1 0 متن به تنهایی 43
2-12-2-1 0 فعالیت های برنامه ریزی نشده 43
2-12- 2- 2 0 فعالیت های برنامه ریزی شده روش های آموزش واژه 44
2-12-2-2 -1 0 آموزش واژگان غیر فعال 44
2-12-2-2-1-1 0 تکرار 45
2-12-2-2-1-2 0 روش های جفت پیوسته 45
2-12-2-2-1-3 0 فهرست واژه 46
2-12-2-2-1-4 0 روش واژه کلیدی 47
2-12-2-2-1-5 0 روش ترجمه 49
2-12-2-2-1-6 0 آموزش با کمک روابط واژگانی 50
2-12- 2-2-1-7 0 ارائه ی تصویر 51
2-12-2-2-1-8 0 اجرای نمایش 51
2-12- 2-2-1-9 0 خانواده های واژگانی 52
2-12-2-2-1-10 0 روش های معنایی 52
2-12-2-2-1-10-1 0 روش حوزه های معنایی 52
2-12-2-2-1-10-2 0 تجزیه و تحلیل مولفه های معنایی 54
2-12-2-2-1-11 0 روش شاگرد محوری : دفترچه ی واژگانی 55
2-12-2-2-1-12 0 کاربرد فرهنگ 55
2-12-2-2-1-13 0 یادگیری واژه از طریق بافت 56
2-12-2-2-2 0 آموزش واژگان فعال 58
2-12-2-2-2-1 0 روش سلسه مورسیا و روزن ویگ 59
2-12-2-2-2-2 0 روش پیجین سازی 60
2-12-2-2-2-3 0 روش لوکاس 61
2-13 0 تعداد واژه 61
2-14 0 انتخاب واژه 62
2-15 0 معیارهای انتخاب واژه 63
2-16 0 ارائه ی واژه 65
2-17 0 وسایل کمک آموزش دیداری و یادگیری 66
2-18 0 ملاحظات معنی شناختی 67
2-18-1 0 معنی شناسی ساختاری 67
2-18-2 0 حوزه های معنایی 67
2-18-3 0 انواع حوزه های معنایی 69
2-18-4 0 روابط معنایی 70
2-18-4-1 0 هم معنایی 71
2-18-4-2 0 شمول معنایی 71
2-18-4-3 0 با هم آیی 71
2-18-4-4 0 رابطه جزء –کل 72
2-18-4-5 0 تباین معنایی 72
2-18-4-6 0 تقابل معنایی 73
2-19 0 ملاحظات روانشناسی زبان 74
2-19-1 0 حافظه 74
2-19-1-1 0 انواع حافظه 75
2-9-1-1-1 0 حافظه کوتاه مدت 75
2-9-1-1-2 0 حافظه بلند مدت 76
2-19-1-1-3 0 حافظه معناشناسی 77
2-20 0 واژگان 77
2-20-1 0 واژگان ذهنی 78
2-20-2 0 سازماندهی واژگان ذهنی 79
2-20-3 . اطلاعات واژگانی: دانش واژگانی 81
2-21 0 اصول آموزش واژه 82
2-22 0 خلاصه 85
فصل سوم : تهیه و تدوین متن های آموزش واژه 86
3-1 0 مقدمه 87
3-2 0 نحوه ی انتخاب واحدهای درسی , واژه ها ساختارها 87
3-2-1 0 چگونگی انتخاب عنوان واحدهای درسی 87
3-2-2 0 نحوه ی انتخاب ساختارها 87
3-3 0 ملاحظات کلی 88
3-3-1 0 اطلاعات مربوط به زبان آموز 89
3-3-2 0 اطلاعات مربوط به شرح درس 90
3-3-3 0 اطلاعات آموزش 90
3-4 0 ساختار کلی واحدهای درسی 90
3-4-1 0 مرحله پیش از خواندن 91
3-4-1-1 0 تصویر 92
3-4-1-2 0 پرسش 92
3-4-2 0 مرحله خواندن 93
3-4-3 0 مرحله پس از خواندن 93
3-4-3-1 0 سوال های درک مطلب 94
3-4-3-2 0 تمرین کاربرد واژه 95
3-4-3-3 0 تمرین باهم آوایی 95
3-4-3-4 0 تمرین تطبیقی 95
3-4-3-5 0 تمرین واژه های مترادف و متضاد 96
3-4-3-6 0 متن های خواندنی 96
3-4-3-7 0 تمرین شبکه ی واژگانی 97
3-4-3-8 0 تمرین گروهی 97
3-4-3-9 0 تمرین های تصویری 97
3-4-3-10 0 تکلیف 97
3-4-3-11 0 تمرین مربوط به مراحل انجام یک کار 98
3-4-3-12 0 تمرین های دیگر 98
3-5 0 خلاصه 99
فصل چهارم : متن های آموزش واژه 100
4-1 0 سهراب سپهری 101
4-2 0 گل آقا 107
4-3 0 چغازنبیل 113
4-4 0 زبان آموزی میمون ها 120
4-5 0 پست 126
4-6 0 سال نو 134
4-7 0 فرودگاه 143
4-8 0 طلای سرخ ایران 150
4-9 0 جهانگردی چیست ؟ جهانگرد کیست ؟ 156
4-10 0 بوی خوش چای 162
4-11 0 خلاصه 167
فصل پنجم : خلاصه و نتیجه 168
5-1 0 خلاصه و نتیجه 169
5-2 0 موضوعاتی برای تحقیق 172
منابع 173
منابع فارسی 174
منابع انگلیسی 176
واژه نامه 181
فارسی – انگلیسی 182
انگلیسی – فارسی 186
منابع فارسی:
1ـ آکماجین، آندرین و دیگران، 1375، زبان‌شناسی: درآمدی بر زبان و ارتباط، ترجمه خسرو غلامعلی زاده، کرمانشاه: مؤسسه انتشاراتی طاق بستان.
2ـ آلن، ویرجینیا، فرنچ، 1366، فنون تدریس لغت، ترجمه قاسم کبیری، رشد آموزش زبان، س3، ش11 و 12?
3ـ ایچسون، جین، 1371، مبانی زبان‌شناسی ترجمه محمد فائض، تهران، انتشارات نگاه.
4ـ . . . ، 1372، زبان و ذهن: روان ـ زبان‌شناسی، ترجمه محمدفائض، تهران انتشارات آگاه.
5ـ بانان صادقیان، جلیل، 1376، تقریرات درس و تدوین مطالب درسی، تهران: دانشگاه علوم طباطبایی.
6ـ براون، اچ. داگلاس، 1363،اصول یادگیری و تدریس زبان، ترجمه: مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7ـ پالمر، فرانک، 1366، نگاهی تازه به معنی‌شناسی، ترجمه کورش صفوی، تهران: چاپ پنگوئن.
