بررسی رابطه بین روش شاگرد محور و رشد و پرورش خلاقیت دانش‌اموزان+ پرسشنامه
مقدمه
نظامهای آموزشی و فعالیتهای حاکم بر آن ، با توجه به پیشرفت جوامع ،همواره دستخوش تغییر وتحول است و تحول آموزشی ، خود معلول تحول اجتماعی وتحول علوم و تکنولوژی است زیرا در یک جامعه ساده ،نیازها ساده و روش ارضای نیازها نیز ساده است .
در چنین جوامعی دایره‌ی آموختنیها گاهی آنچنان محدودند که هر کسی میتواند ادعا کند و بگوید :« هر آنچه آموختنی است فرا گرفتم .» ولی در جوامع پیچیده و پیشرفته ، سرعت تحول نظامهای آموزشی آنچنان سریع است که هر چند سال یکبار ، در ساختار نظام آموزشی دگرگونی کلی ایجاد می‌شود ، و این تحول به حدی است که گاهی کسانی سخن از جامعه بی‌مدرسه به میان می‌آورند . بهترین دلیل در دنیای امروز ، با توجه به پیشرفت سریع علوم وتکنولوژی ، نه می‌توان به تمام دانش موجود دست یافت ، و نه می‌توان هر متخصصی را با هر خصوصیتی به کار تدریس و معلمی وا داشت .
با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع،نیازهای فردی و اجتماعی نیز پیچیده می‌شوند . ارضای نیازهای پیچیده نیز درجای خود ، احتیاج به علوم و فنون پیچیده دارد . کسب علوم و فنون پیچیده در سایه‌ی روشهای آموزشی پیچیده امکان پذیر است . به این جهت وظیفه و مسئولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگینتر و پیچیده‌تر شده است دیگر نمیتوان با روشهای سنتی ، جامعه و افراد آنرا به سوی یک تحول پیچیده و پیشرفته سوق داد .
در دنیای پیچیده هیچکس بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست . امروز فعالیت در مدرسه وآموختن ود بخش عظیمی از زندگی انسانها شده است ،دیگر نمیتوان با طرز تلقی گذشته ، به شاگرد و تربیت او نگریست آنهایی که با روشهای سنتی آموزش دیده‌اند میدانند که چگونه نشستن سر کلاس،گوش دادن به صدای یکنواخت معلم ، از بر کردن بدون فهم مطالب درسی ، دلهره واضطراب ناشی از امتحان ، و سرزنش معلمان و والدین چگونه موجب نفرت وگریز دانش‌آموزان از کلاس درس و محیط آموزشی می‌گردید .
اولین گام برای موفقیت در کار معلمی ، ایمان به رسالت معلم و عشق ورزیدن به شاگردان است . اگر معلمان به انسانهایی که ماهها و سالها با آنها سروکار دارند علاقمند نباشند و نتوانند ارتباط سالم با آنها برقرار کنند چگونه ممکن است بر آنها تاثیر بگذارند و موجب تغییر و تحول آنان شوند .
معلم باید از ویژگیهای شخصیتی مطلوبی نیز برخوردار باشند ، زیرا شخصیت او، وعلاقه و ایمانش از عوامل بسیار مهم و موثر در فرآیند آموزش است . یک معلم خوب در درجه اول باید انسان خوبی باشد ، مگر نه اینکه وظیفه او همچون وظیفه انبیاء است ،ومگر نه اینکه به بسیاری از بزرگان و مصلحان اجتماعی ، صفت معلم و مربی بزرگ داده‌اند .اگر انسان بودن وانسان دوستی در هسته‌ی مرکزی فعالیتهای معلمان قرار نگیرد ، هرگز درکار خود موفق نخواهند بود .
علاوه بر برخورداری از شخصیت برجسته ، آگاهی و شناخت معلمان از اصول و روشهای تعلیم و تربیت عامل مهم دیگری است که میتواند معلمان را درکار خود موفق سازد . امروزه کار معلمان همچون مشاغل دیگر به تخصصهای دیگری نیاز دارد . معلم امروز بدون آگاهی از روانشناسی ، فلسفه و اصول یادگیری، روشها و فنون تدریس ، هرگز قادر نخواهد بود وظیفه‌ی خطیر خود را به نحو شایسته انجام دهد . امروز معلمان نمی توانند صرفاً به اتکای داشتن مدرک دیپلم یا لیسانس وارد کلاس شوند ، زیرا شناخت شاگردان و آگاهی از فرآیند تدریس ،نخستین نیازی است که هر معلم کار آمد باید احساس کند . معلم باید قادر باشد با شناخت شاگردانش محتوای آموزشی را تا حد امکان ، براساس نیازهای آنان انتخاب کند و با در نظرگرفتن توانائیهای ایشان به ایجاد وضعیت مطلوب آموزشی اهتمام ورزد ، او باید ضمن هماهنگی لازم بین ویژگیهای فردی و فعالیتهای آموزشی ، آموزش و یادگیری را برای آنان به صورت تجربه‌ای شیرین و لذت بخش درآورد .
اگر شاگردان بتوانند درحین آموزش و پرورش ، استعدادهایشان را شکوفا سازند و پیوسته احساس موفقیت کنند ، و در مدرسه فرصت بررسی مسایل شخصی و اجتماعیشان را داشته باشند . به راحتی می‌توانند ارزشهای اجتماعی و فرهنگی شایسته خود را بدست آورند و از احساس بی‌کفایتی و بیگانگی اجتماعی که معمولاً ناشی از عملکرد غلط معلمان در مدرسه است ، درامان باشند . معلم اگر با اصول و مبانی و هدفهای آموزشی و پرورش ، ویژگیهای شاگردان و نیاز آنان ، روشها و فنون تدریس و سایر مهارتهای آموزشی آشنایی نداشته باشد هرگز قادر نخواهد بود زمینه‌ی شکوفایی استعداد و خلاقیت شاگردان خود را فراهم کند .
فایده ، هدف و اهمیت تحقیق
آشنایی با روشها ، فنون تدریس و الگوهای تدریس که جزو فعالیتهای آموزشی ضمن خدمت تدریس و محسوب می‌شوند و بکارگیری آنها ، موجب می‌شود که هدفهای تعلیم و تربیت با سهولت بیشتر و در مدت زمان کوتاهتری تحقق یابند.
تدریس کار آسانی نیست ، معلم در تدریس با عوامل مختلف و متعددی سروکار دارد ، که کنترل مجموعه‌ی آنها ممکن است محیطی را بوجود آورد که در آن یادگیری مطلوب و موثر صورت گیرد بدون شک عواملی همچون شخصیت معلم زمینه‌های علمی وتجربی او ، زمینه وروابط اجتماعی و خانوادگی شاگردان ، اهمیت موضوع درس ومسایل بیشمار دیگری در کیفیت تدریس معلم تاثیر دارند .
نقش اصلی و حساس معلم در امر آموزش و پرورش بر هیچکس پوشیده نیست ، همه اندیشمندان مربیان وهمه افرادی که به نحوی از انحاء در ارتباط با آموزش و پرورش هستند با دیدگاه‌های خاص خود از معلم و نقش حساس او در وادی تعلیم و تربیت سخنها گفته‌اند .
دانش آموزان ، مسئولان ، والدین ، برنامه‌ریزان ، دانشمندان هم به معلم و کار او چشم دوخته‌اند واز او انتظارات فراوانی دارند ، چون همگی بر این عقیده‌اند که معلم میتواند جامعه‌ای را متحول ودرجهت اهداف مشخص هدایت کند .
امام خمینی می‌فرمایند : مقام معلم مقام والایی است ، مقامی است که خداوند آن را معظم شمرده لکن مسئولیت نیز بزرگ است .
خوشبختانه اکثر معلمان ما به اهمیت نقش خود به خوبی آگاهند نکته‌ی مورد توجه این است که در این رابطه وظیفه خود را چه میدانند ؟ آیا می‌پندارند که وظیفه معلم فقط درس دادن در چهارچب یک برنامه‌ی درسی رسمی است . که در قالب یک کتاب درسی در اختیار او قرار گرفته و باید به شکل یک برنامه درسی آموزشی توسط او تغییر حالت یافته ؟ و بدین وسیله وظیفه درس دادن بصورت یاددادن در حیطه‌ی عمل و تجربه قرار گیرد .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………
موضوع تحقیق …………………………………………………………………………………………….
فایده ، هدف و اهمیت تحقیق …………………………………………………………………………
فرضیه تحقیق ………………………………………………………………………………………………
تعریف اصطلاحات ………………………………………………………………………………………
تعریف عملیاتی ……………………………………………………………………………………………
فصل دوم
پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………
تاریخچه تعلیم و تربیت ………………………………………………………………………………..
تعلیم و تربیت در جوامع بدوی ……………………………………………………………………..
سنت آفریقایی در تعلیم و تربیت …………………………………………………………………….
پیدایش مدارس …………………………………………………………………………………………..
رابطه‌ی یک جانبه‌ی استاد و شاگرد ………………………………………………………………
سنت آسیایی در تعلیم و تربیت ………………………………………………………………………
تعلیم و تربیت اسلامی …………………………………………………………………………………..
ظهور عصر جدید …………………………………………………………………………………………
انقلاب صنعتی …………………………………………………………………………………………….
در آستانه‌ی عصر حاضر …………………………………………………………………………….
اوضاع کنونی ……………………………………………………………………………………………..
شیوه تدریس در گذشته ………………………………………………………………………………
ماهیت روش تدریس ……………………………………………………………………………………
عوامل موثر تدریس …………………………………………………………………………………….
1- ویژگیهای شخصیتی و علمی معلم ……………………………………………………………
الف ) تاثیر شخصیت و رفتار معلم بر فرآیند تدریس ………………………………………..
ب) تاثیر شخصیت علمی معلم بر فرآیند تدریس ……………………………………………….
2- ویژگیهای شاگردان و تاثیر آن بر فرایند تدریس ……………………………………….
3- تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی ، بر فرآیند تدریس ………………………………
4- تاثیر فضا و تجهیزات آموزشی بر فرایند تدریس ………………………………………..
روشهای مختلف تدریس ……………………………………………………………………………….
انواع روشهای سنتی تدریس ………………………………………………………………………..
روش حفظ و تکرار ………………………………………………………………………………………
روش سخنرانی …………………………………………………………………………………………..
مراحل اجرای روش سخنرانی ………………………………………………………………………
مرحله‌ی اول : آمادگی برای سخنرانی ……………………………………………………………
مرحله‌ی دوم :مقدمه سخنرانی ……………………………………………………………………..
مرحله‌ی سوم: متن و محتوای سخنرانی ………………………………………………………..
مرحله‌ی چهارم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری …………………………………………………………
روش پرسش و پاسخ ………………………………………………………………………………….
روش پرسش و پاسخ بر سه اصل متکی است ………………………………………………..
روش نمایشی ………………………………………………………………………………………………
مراحل اجرای روش نمایشی ………………………………………………………………………..
روش ایفای نقش …………………………………………………………………………………………
مراحل اجرای روش ایفای نقش ……………………………………………………………………..
روش گردش علمی ……………………………………………………………………………………….
روش بحث گروهی ……………………………………………………………………………………….
روش آزمایشی …………………………………………………………………………………………..
روشهای تدریس جدید ………………………………………………………………………………….
روشهای آموزش انفرادی ……………………………………………………………………………
آموزش برنامه‌ای (PI) …………………………………………………………………………………
آموزش به وسیله کامپیوتر ( CAI)…………………………………………………………………
آموزش انفرای تجویز شده (IPI)……………………………………………………………………
آموزش انفرادی هدایت شده ( IGE
بخش دوم
تاریخچه‌ی خلاقیت
نوآوری در یونان باستان
خلاقیت در قرن نوزدهم
خلاقیت در قرن بیستم
ابعاد خلاقیت
نیازهای افراد خلاق
1- نیاز به کنجکاوی
2- نیاز به رقابت ودرگیری بامسایل و مشکلات
3- مسئولیت پذیری
4- نیاز به صداقت و جستجوی حقیقت
5- نیاز به تفاوت و استقلال
نقش معلمان در باروری خلاقیت
نقش معلم در بارور کردن خلاقیت دانش‌آموزان
به 2 مرحله تقسیم می‌شود
الف – چگونگی تدریس به روش مشکل‌گشایی
ب- تفکر خلاق
نقش معلم در ایجاد جو مطمئن ودلگرم کننده در کلاس
نقش مدرسه در توسعه خلاقیت دانش آموزان
راهبردهایی در پرورش خلاقیت
عوامل موثردر خلاقیت
الف – نقش اطلاعات در خلاقیت
ب- انگیزش و خلاقیت
پ- خلاقیت ومیزان قبولی از خود
ت – رابطه محیط اجتماعی و خلاقیت
نتیجه
روشهای پرورش خلاقیت
1- تجربه برای ایده جویی سوخت می‌سازد
2- بازیهای فکری- حل معما و جدول
3- سرگرمیها و هنرهای زیبا
4- خلاقیت با مطالعه پیشرفت میکند
5- نویسندگی به عنوان یک تمرین خلاقیت
6- تمرین درحل مسائل
عواملی که مانع خلاقیت می‌شوند
1- عادات پیشین مانع حل مسائل‌اند
2- دلسرد کردن خود به عنوان یک عامل بازدارنده
3- کم رویی مانع خلق ایده‌هاست
4- تشویق ، ایده‌یابیرا پرورش میدهد
5- نزدیکان بهترین تشویقاند
فصل سوم
روش تحقیق
1) موضوع تحقیق
2) جامعه تحقیق
3) نمونه تحقیق
4) چگونگی نمونه‌برداری
5) توضیح درباره نمونه‌ها
6) ابزارتحقیق
7) روش اجرای تحقیق
8) ابزار تحقیق
9) تحلیل آماری
فصل چهارم
جداول آماری
جداول آماری
جداول آماری
جدال آماری
تجزیه و تحلیلهای آماری
محاسبات آماری توصیفی
نتایج
تفسیر
فصل پنجم :
خلاصه
انواع روش تدریس
روشهای سنتی تدریس
روشهای جدید تدریس
روش تدریس شاگرد محور
روش تدریس معلم محور
مشکلات و محدودیتها
پیشنهادات
فهرست منابع فارسی
فهرست مجلات و نشریات
فهرست پایان نامه
فهرست منابع خارجی
ضمائم
پرسشنامه محقق (جهت سنجش – روش تدریس )
پرسشنامه خلاقیت
فهرست منابع فارسی
1- اسبورن ، الکس اس ، پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت ؛ ترجمه ی دکتر حسن قاسم زاده ، انتشارت نیلوفر تهران ، 1368 .
2- باندی ، جوزف و وایلز ، جان ؛ نظارت در مدیریت ؛ ترجمه ی دکتر محمد رضا بهرنگی ، انتشارات .
3- پیاژه ، ژان ؛ روانشناسی و دانش آموزش ؛ ترجمه ی علیمحمد کاردان ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1367 .
4- تعلیم و تربیت مدرسی ؛ حوزه های علمیه تهران ( فعالیتهای انتشار نشده صدا و سیما ، 1369)
5- خان زاده ، علی ؛ خلاقیت در آموزشگاه ؛ انتشارات تهران 1358 .
6- سلطان زاده ، حسین ؛ تاریخ مدارس ایران ؛ انتشارات دانشگاه آگاه ، تهران ، 1364?
7- شهید ثانی ؛ آداب تعلیم و تربیت در اسلام ؛ ترجمه ی سید محمد باقر حجتی ، دفتر فرهنگ و نشر اسلامی تهران ، 1369?
8- شاکری ، فاطمه ؛ کاربرد مهارتها در تدریس ؛ تهران ، 1366?
9- شعبانی ، حسن ؛ مهارتهای آموزشی و پرورشی ؛ انتشارات سمت ، تهران ، 1371?
10- صفوی ، امان الله ؛ کلیات روشها و فنون تدریس ؛ انتشارت معاصر ، تهران ، 1369?
11- یونسکو؛ آموختن برای زیستن .
مقدمه
نظامهای آموزشی و فعالیتهای حاکم بر آن ، با توجه به پیشرفت جوامع ،همواره دستخوش تغییر وتحول است و تحول آموزشی ، خود معلول تحول اجتماعی وتحول علوم و تکنولوژی است زیرا در یک جامعه ساده ،نیازها ساده و روش ارضای نیازها نیز ساده است .
در چنین جوامعی دایره‌ی آموختنیها گاهی آنچنان محدودند که هر کسی میتواند ادعا کند و بگوید :« هر آنچه آموختنی است فرا گرفتم .» ولی در جوامع پیچیده و پیشرفته ، سرعت تحول نظامهای آموزشی آنچنان سریع است که هر چند سال یکبار ، در ساختار نظام آموزشی دگرگونی کلی ایجاد می‌شود ، و این تحول به حدی است که گاهی کسانی سخن از جامعه بی‌مدرسه به میان می‌آورند . بهترین دلیل در دنیای امروز ، با توجه به پیشرفت سریع علوم وتکنولوژی ، نه می‌توان به تمام دانش موجود دست یافت ، و نه می‌توان هر متخصصی را با هر خصوصیتی به کار تدریس و معلمی وا داشت .
با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع،نیازهای فردی و اجتماعی نیز پیچیده می‌شوند . ارضای نیازهای پیچیده نیز درجای خود ، احتیاج به علوم و فنون پیچیده دارد . کسب علوم و فنون پیچیده در سایه‌ی روشهای آموزشی پیچیده امکان پذیر است . به این جهت وظیفه و مسئولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگینتر و پیچیده‌تر شده است دیگر نمیتوان با روشهای سنتی ، جامعه و افراد آنرا به سوی یک تحول پیچیده و پیشرفته سوق داد .
در دنیای پیچیده هیچکس بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست . امروز فعالیت در مدرسه وآموختن ود بخش عظیمی از زندگی انسانها شده است ،دیگر نمیتوان با طرز تلقی گذشته ، به شاگرد و تربیت او نگریست آنهایی که با روشهای سنتی آموزش دیده‌اند میدانند که چگونه نشستن سر کلاس،گوش دادن به صدای یکنواخت معلم ، از بر کردن بدون فهم مطالب درسی ، دلهره واضطراب ناشی از امتحان ، و سرزنش معلمان و والدین چگونه موجب نفرت وگریز دانش‌آموزان از کلاس درس و محیط آموزشی می‌گردید .
اولین گام برای موفقیت در کار معلمی ، ایمان به رسالت معلم و عشق ورزیدن به شاگردان است . اگر معلمان به انسانهایی که ماهها و سالها با آنها سروکار دارند علاقمند نباشند و نتوانند ارتباط سالم با آنها برقرار کنند چگونه ممکن است بر آنها تاثیر بگذارند و موجب تغییر و تحول آنان شوند .
معلم باید از ویژگیهای شخصیتی مطلوبی نیز برخوردار باشند ، زیرا شخصیت او، وعلاقه و ایمانش از عوامل بسیار مهم و موثر در فرآیند آموزش است . یک معلم خوب در درجه اول باید انسان خوبی باشد ، مگر نه اینکه وظیفه او همچون وظیفه انبیاء است ،ومگر نه اینکه به بسیاری از بزرگان و مصلحان اجتماعی ، صفت معلم و مربی بزرگ داده‌اند .اگر انسان بودن وانسان دوستی در هسته‌ی مرکزی فعالیتهای معلمان قرار نگیرد ، هرگز درکار خود موفق نخواهند بود .
علاوه بر برخورداری از شخصیت برجسته ، آگاهی و شناخت معلمان از اصول و روشهای تعلیم و تربیت عامل مهم دیگری است که میتواند معلمان را درکار خود موفق سازد . امروزه کار معلمان همچون مشاغل دیگر به تخصصهای دیگری نیاز دارد . معلم امروز بدون آگاهی از روانشناسی ، فلسفه و اصول یادگیری، روشها و فنون تدریس ، هرگز قادر نخواهد بود وظیفه‌ی خطیر خود را به نحو شایسته انجام دهد . امروز معلمان نمی توانند صرفاً به اتکای داشتن مدرک دیپلم یا لیسانس وارد کلاس شوند ، زیرا شناخت شاگردان و آگاهی از فرآیند تدریس ،نخستین نیازی است که هر معلم کار آمد باید احساس کند . معلم باید قادر باشد با شناخت شاگردانش محتوای آموزشی را تا حد امکان ، براساس نیازهای آنان انتخاب کند و با در نظرگرفتن توانائیهای ایشان به ایجاد وضعیت مطلوب آموزشی اهتمام ورزد ، او باید ضمن هماهنگی لازم بین ویژگیهای فردی و فعالیتهای آموزشی ، آموزش و یادگیری را برای آنان به صورت تجربه‌ای شیرین و لذت بخش درآورد .
اگر شاگردان بتوانند درحین آموزش و پرورش ، استعدادهایشان را شکوفا سازند و پیوسته احساس موفقیت کنند ، و در مدرسه فرصت بررسی مسایل شخصی و اجتماعیشان را داشته باشند . به راحتی می‌توانند ارزشهای اجتماعی و فرهنگی شایسته خود را بدست آورند و از احساس بی‌کفایتی و بیگانگی اجتماعی که معمولاً ناشی از عملکرد غلط معلمان در مدرسه است ، درامان باشند . معلم اگر با اصول و مبانی و هدفهای آموزشی و پرورش ، ویژگیهای شاگردان و نیاز آنان ، روشها و فنون تدریس و سایر مهارتهای آموزشی آشنایی نداشته باشد هرگز قادر نخواهد بود زمینه‌ی شکوفایی استعداد و خلاقیت شاگردان خود را فراهم کند .
فایده ، هدف و اهمیت تحقیق
آشنایی با روشها ، فنون تدریس و الگوهای تدریس که جزو فعالیتهای آموزشی ضمن خدمت تدریس و محسوب می‌شوند و بکارگیری آنها ، موجب می‌شود که هدفهای تعلیم و تربیت با سهولت بیشتر و در مدت زمان کوتاهتری تحقق یابند.
تدریس کار آسانی نیست ، معلم در تدریس با عوامل مختلف و متعددی سروکار دارد ، که کنترل مجموعه‌ی آنها ممکن است محیطی را بوجود آورد که در آن یادگیری مطلوب و موثر صورت گیرد بدون شک عواملی همچون شخصیت معلم زمینه‌های علمی وتجربی او ، زمینه وروابط اجتماعی و خانوادگی شاگردان ، اهمیت موضوع درس ومسایل بیشمار دیگری در کیفیت تدریس معلم تاثیر دارند .
نقش اصلی و حساس معلم در امر آموزش و پرورش بر هیچکس پوشیده نیست ، همه اندیشمندان مربیان وهمه افرادی که به نحوی از انحاء در ارتباط با آموزش و پرورش هستند با دیدگاه‌های خاص خود از معلم و نقش حساس او در وادی تعلیم و تربیت سخنها گفته‌اند .
دانش آموزان ، مسئولان ، والدین ، برنامه‌ریزان ، دانشمندان هم به معلم و کار او چشم دوخته‌اند واز او انتظارات فراوانی دارند ، چون همگی بر این عقیده‌اند که معلم میتواند جامعه‌ای را متحول ودرجهت اهداف مشخص هدایت کند .
امام خمینی می‌فرمایند : مقام معلم مقام والایی است ، مقامی است که خداوند آن را معظم شمرده لکن مسئولیت نیز بزرگ است .
خوشبختانه اکثر معلمان ما به اهمیت نقش خود به خوبی آگاهند نکته‌ی مورد توجه این است که در این رابطه وظیفه خود را چه میدانند ؟ آیا می‌پندارند که وظیفه معلم فقط درس دادن در چهارچب یک برنامه‌ی درسی رسمی است . که در قالب یک کتاب درسی در اختیار او قرار گرفته و باید به شکل یک برنامه درسی آموزشی توسط او تغییر حالت یافته ؟ و بدین وسیله وظیفه درس دادن بصورت یاددادن در حیطه‌ی عمل و تجربه قرار گیرد .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………
موضوع تحقیق …………………………………………………………………………………………….
فایده ، هدف و اهمیت تحقیق …………………………………………………………………………
فرضیه تحقیق ………………………………………………………………………………………………
تعریف اصطلاحات ………………………………………………………………………………………
تعریف عملیاتی ……………………………………………………………………………………………
فصل دوم
پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………
تاریخچه تعلیم و تربیت ………………………………………………………………………………..
تعلیم و تربیت در جوامع بدوی ……………………………………………………………………..
سنت آفریقایی در تعلیم و تربیت …………………………………………………………………….
پیدایش مدارس …………………………………………………………………………………………..
رابطه‌ی یک جانبه‌ی استاد و شاگرد ………………………………………………………………
سنت آسیایی در تعلیم و تربیت ………………………………………………………………………
تعلیم و تربیت اسلامی …………………………………………………………………………………..
ظهور عصر جدید …………………………………………………………………………………………
انقلاب صنعتی …………………………………………………………………………………………….
در آستانه‌ی عصر حاضر …………………………………………………………………………….
اوضاع کنونی ……………………………………………………………………………………………..
شیوه تدریس در گذشته ………………………………………………………………………………
ماهیت روش تدریس ……………………………………………………………………………………
عوامل موثر تدریس …………………………………………………………………………………….
1- ویژگیهای شخصیتی و علمی معلم ……………………………………………………………
الف ) تاثیر شخصیت و رفتار معلم بر فرآیند تدریس ………………………………………..
ب) تاثیر شخصیت علمی معلم بر فرآیند تدریس ……………………………………………….
2- ویژگیهای شاگردان و تاثیر آن بر فرایند تدریس ……………………………………….
3- تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی ، بر فرآیند تدریس ………………………………
4- تاثیر فضا و تجهیزات آموزشی بر فرایند تدریس ………………………………………..
روشهای مختلف تدریس ……………………………………………………………………………….
انواع روشهای سنتی تدریس ………………………………………………………………………..
روش حفظ و تکرار ………………………………………………………………………………………
روش سخنرانی …………………………………………………………………………………………..
مراحل اجرای روش سخنرانی ………………………………………………………………………
مرحله‌ی اول : آمادگی برای سخنرانی ……………………………………………………………
مرحله‌ی دوم :مقدمه سخنرانی ……………………………………………………………………..
مرحله‌ی سوم: متن و محتوای سخنرانی ………………………………………………………..
مرحله‌ی چهارم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری …………………………………………………………
روش پرسش و پاسخ ………………………………………………………………………………….
روش پرسش و پاسخ بر سه اصل متکی است ………………………………………………..
روش نمایشی ………………………………………………………………………………………………
مراحل اجرای روش نمایشی ………………………………………………………………………..
روش ایفای نقش …………………………………………………………………………………………
مراحل اجرای روش ایفای نقش ……………………………………………………………………..
روش گردش علمی ……………………………………………………………………………………….
روش بحث گروهی ……………………………………………………………………………………….
روش آزمایشی …………………………………………………………………………………………..
روشهای تدریس جدید ………………………………………………………………………………….
روشهای آموزش انفرادی ……………………………………………………………………………
آموزش برنامه‌ای (PI) …………………………………………………………………………………
آموزش به وسیله کامپیوتر ( CAI)…………………………………………………………………
آموزش انفرای تجویز شده (IPI)……………………………………………………………………
آموزش انفرادی هدایت شده ( IGE)……………………………………………………………….
بخش دوم
تاریخچه‌ی خلاقیت
نوآوری در یونان باستان
خلاقیت در قرن نوزدهم
خلاقیت در قرن بیستم
ابعاد خلاقیت
نیازهای افراد خلاق
1- نیاز به کنجکاوی
2- نیاز به رقابت ودرگیری بامسایل و مشکلات
3- مسئولیت پذیری
4- نیاز به صداقت و جستجوی حقیقت
5- نیاز به تفاوت و استقلال
نقش معلمان در باروری خلاقیت
نقش معلم در بارور کردن خلاقیت دانش‌آموزان
به 2 مرحله تقسیم می‌شود
الف – چگونگی تدریس به روش مشکل‌گشایی
ب- تفکر خلاق
نقش معلم در ایجاد جو مطمئن ودلگرم کننده در کلاس
نقش مدرسه در توسعه خلاقیت دانش آموزان
راهبردهایی در پرورش خلاقیت
عوامل موثردر خلاقیت
الف – نقش اطلاعات در خلاقیت
ب- انگیزش و خلاقیت
پ- خلاقیت ومیزان قبولی از خود
ت – رابطه محیط اجتماعی و خلاقیت
نتیجه
روشهای پرورش خلاقیت
1- تجربه برای ایده جویی سوخت می‌سازد
2- بازیهای فکری- حل معما و جدول
3- سرگرمیها و هنرهای زیبا
4- خلاقیت با مطالعه پیشرفت میکند
5- نویسندگی به عنوان یک تمرین خلاقیت
6- تمرین درحل مسائل
عواملی که مانع خلاقیت می‌شوند
1- عادات پیشین مانع حل مسائل‌اند
2- دلسرد کردن خود به عنوان یک عامل بازدارنده
3- کم رویی مانع خلق ایده‌هاست
4- تشویق ، ایده‌یابیرا پرورش میدهد
5- نزدیکان بهترین تشویقاند
فصل سوم
روش تحقیق
1) موضوع تحقیق
2) جامعه تحقیق
3) نمونه تحقیق
4) چگونگی نمونه‌برداری
5) توضیح درباره نمونه‌ها
6) ابزارتحقیق
7) روش اجرای تحقیق
8) ابزار تحقیق
9) تحلیل آماری
فصل چهارم
جداول آماری
جداول آماری
جداول آماری
جدال آماری
تجزیه و تحلیلهای آماری
محاسبات آماری توصیفی
نتایج
تفسیر
فصل پنجم :
خلاصه
انواع روش تدریس
روشهای سنتی تدریس
روشهای جدید تدریس
روش تدریس شاگرد محور
روش تدریس معلم محور
مشکلات و محدودیتها
پیشنهادات
فهرست منابع فارسی
فهرست مجلات و نشریات
فهرست پایان نامه
فهرست منابع خارجی
ضمائم
پرسشنامه محقق (جهت سنجش – روش تدریس )
پرسشنامه خلاقیت
فهرست منابع فارسی
1- اسبورن ، الکس اس ، پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت ؛ ترجمه ی دکتر حسن قاسم زاده ، انتشارت نیلوفر تهران ، 1368 .
2- باندی ، جوزف و وایلز ، جان ؛ نظارت در مدیریت ؛ ترجمه ی دکتر محمد رضا بهرنگی ، انتشارات .
3- پیاژه ، ژان ؛ روانشناسی و دانش آموزش ؛ ترجمه ی علیمحمد کاردان ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1367 .
4- تعلیم و تربیت مدرسی ؛ حوزه های علمیه تهران ( فعالیتهای انتشار نشده صدا و سیما ، 1369)
5- خان زاده ، علی ؛ خلاقیت در آموزشگاه ؛ انتشارات تهران 1358 .
6- سلطان زاده ، حسین ؛ تاریخ مدارس ایران ؛ انتشارات دانشگاه آگاه ، تهران ، 1364?
7- شهید ثانی ؛ آداب تعلیم و تربیت در اسلام ؛ ترجمه ی سید محمد باقر حجتی ، دفتر فرهنگ و نشر اسلامی تهران ، 1369?
8- شاکری ، فاطمه ؛ کاربرد مهارتها در تدریس ؛ تهران ، 1366?
9- شعبانی ، حسن ؛ مهارتهای آموزشی و پرورشی ؛ انتشارات سمت ، تهران ، 1371?
10- صفوی ، امان الله ؛ کلیات روشها و فنون تدریس ؛ انتشارت معاصر ، تهران ، 1369?
11- یونسکو؛ آموختن برای زیستن .
مقدمه
نظامهای آموزشی و فعالیتهای حاکم بر آن ، با توجه به پیشرفت جوامع ،همواره دستخوش تغییر وتحول است و تحول آموزشی ، خود معلول تحول اجتماعی وتحول علوم و تکنولوژی است زیرا در یک جامعه ساده ،نیازها ساده و روش ارضای نیازها نیز ساده است .
در چنین جوامعی دایره‌ی آموختنیها گاهی آنچنان محدودند که هر کسی میتواند ادعا کند و بگوید :« هر آنچه آموختنی است فرا گرفتم .» ولی در جوامع پیچیده و پیشرفته ، سرعت تحول نظامهای آموزشی آنچنان سریع است که هر چند سال یکبار ، در ساختار نظام آموزشی دگرگونی کلی ایجاد می‌شود ، و این تحول به حدی است که گاهی کسانی سخن از جامعه بی‌مدرسه به میان می‌آورند . بهترین دلیل در دنیای امروز ، با توجه به پیشرفت سریع علوم وتکنولوژی ، نه می‌توان به تمام دانش موجود دست یافت ، و نه می‌توان هر متخصصی را با هر خصوصیتی به کار تدریس و معلمی وا داشت .
با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع،نیازهای فردی و اجتماعی نیز پیچیده می‌شوند . ارضای نیازهای پیچیده نیز درجای خود ، احتیاج به علوم و فنون پیچیده دارد . کسب علوم و فنون پیچیده در سایه‌ی روشهای آموزشی پیچیده امکان پذیر است . به این جهت وظیفه و مسئولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگینتر و پیچیده‌تر شده است دیگر نمیتوان با روشهای سنتی ، جامعه و افراد آنرا به سوی یک تحول پیچیده و پیشرفته سوق داد .
در دنیای پیچیده هیچکس بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست . امروز فعالیت در مدرسه وآموختن ود بخش عظیمی از زندگی انسانها شده است ،دیگر نمیتوان با طرز تلقی گذشته ، به شاگرد و تربیت او نگریست آنهایی که با روشهای سنتی آموزش دیده‌اند میدانند که چگونه نشستن سر کلاس،گوش دادن به صدای یکنواخت معلم ، از بر کردن بدون فهم مطالب درسی ، دلهره واضطراب ناشی از امتحان ، و سرزنش معلمان و والدین چگونه موجب نفرت وگریز دانش‌آموزان از کلاس درس و محیط آموزشی می‌گردید .
اولین گام برای موفقیت در کار معلمی ، ایمان به رسالت معلم و عشق ورزیدن به شاگردان است . اگر معلمان به انسانهایی که ماهها و سالها با آنها سروکار دارند علاقمند نباشند و نتوانند ارتباط سالم با آنها برقرار کنند چگونه ممکن است بر آنها تاثیر بگذارند و موجب تغییر و تحول آنان شوند .
معلم باید از ویژگیهای شخصیتی مطلوبی نیز برخوردار باشند ، زیرا شخصیت او، وعلاقه و ایمانش از عوامل بسیار مهم و موثر در فرآیند آموزش است . یک معلم خوب در درجه اول باید انسان خوبی باشد ، مگر نه اینکه وظیفه او همچون وظیفه انبیاء است ،ومگر نه اینکه به بسیاری از بزرگان و مصلحان اجتماعی ، صفت معلم و مربی بزرگ داده‌اند .اگر انسان بودن وانسان دوستی در هسته‌ی مرکزی فعالیتهای معلمان قرار نگیرد ، هرگز درکار خود موفق نخواهند بود .
علاوه بر برخورداری از شخصیت برجسته ، آگاهی و شناخت معلمان از اصول و روشهای تعلیم و تربیت عامل مهم دیگری است که میتواند معلمان را درکار خود موفق سازد . امروزه کار معلمان همچون مشاغل دیگر به تخصصهای دیگری نیاز دارد . معلم امروز بدون آگاهی از روانشناسی ، فلسفه و اصول یادگیری، روشها و فنون تدریس ، هرگز قادر نخواهد بود وظیفه‌ی خطیر خود را به نحو شایسته انجام دهد . امروز معلمان نمی توانند صرفاً به اتکای داشتن مدرک دیپلم یا لیسانس وارد کلاس شوند ، زیرا شناخت شاگردان و آگاهی از فرآیند تدریس ،نخستین نیازی است که هر معلم کار آمد باید احساس کند . معلم باید قادر باشد با شناخت شاگردانش محتوای آموزشی را تا حد امکان ، براساس نیازهای آنان انتخاب کند و با در نظرگرفتن توانائیهای ایشان به ایجاد وضعیت مطلوب آموزشی اهتمام ورزد ، او باید ضمن هماهنگی لازم بین ویژگیهای فردی و فعالیتهای آموزشی ، آموزش و یادگیری را برای آنان به صورت تجربه‌ای شیرین و لذت بخش درآورد .
اگر شاگردان بتوانند درحین آموزش و پرورش ، استعدادهایشان را شکوفا سازند و پیوسته احساس موفقیت کنند ، و در مدرسه فرصت بررسی مسایل شخصی و اجتماعیشان را داشته باشند . به راحتی می‌توانند ارزشهای اجتماعی و فرهنگی شایسته خود را بدست آورند و از احساس بی‌کفایتی و بیگانگی اجتماعی که معمولاً ناشی از عملکرد غلط معلمان در مدرسه است ، درامان باشند . معلم اگر با اصول و مبانی و هدفهای آموزشی و پرورش ، ویژگیهای شاگردان و نیاز آنان ، روشها و فنون تدریس و سایر مهارتهای آموزشی آشنایی نداشته باشد هرگز قادر نخواهد بود زمینه‌ی شکوفایی استعداد و خلاقیت شاگردان خود را فراهم کند .
فایده ، هدف و اهمیت تحقیق
آشنایی با روشها ، فنون تدریس و الگوهای تدریس که جزو فعالیتهای آموزشی ضمن خدمت تدریس و محسوب می‌شوند و بکارگیری آنها ، موجب می‌شود که هدفهای تعلیم و تربیت با سهولت بیشتر و در مدت زمان کوتاهتری تحقق یابند.
تدریس کار آسانی نیست ، معلم در تدریس با عوامل مختلف و متعددی سروکار دارد ، که کنترل مجموعه‌ی آنها ممکن است محیطی را بوجود آورد که در آن یادگیری مطلوب و موثر صورت گیرد بدون شک عواملی همچون شخصیت معلم زمینه‌های علمی وتجربی او ، زمینه وروابط اجتماعی و خانوادگی شاگردان ، اهمیت موضوع درس ومسایل بیشمار دیگری در کیفیت تدریس معلم تاثیر دارند .
نقش اصلی و حساس معلم در امر آموزش و پرورش بر هیچکس پوشیده نیست ، همه اندیشمندان مربیان وهمه افرادی که به نحوی از انحاء در ارتباط با آموزش و پرورش هستند با دیدگاه‌های خاص خود از معلم و نقش حساس او در وادی تعلیم و تربیت سخنها گفته‌اند .
دانش آموزان ، مسئولان ، والدین ، برنامه‌ریزان ، دانشمندان هم به معلم و کار او چشم دوخته‌اند واز او انتظارات فراوانی دارند ، چون همگی بر این عقیده‌اند که معلم میتواند جامعه‌ای را متحول ودرجهت اهداف مشخص هدایت کند .
امام خمینی می‌فرمایند : مقام معلم مقام والایی است ، مقامی است که خداوند آن را معظم شمرده لکن مسئولیت نیز بزرگ است .
خوشبختانه اکثر معلمان ما به اهمیت نقش خود به خوبی آگاهند نکته‌ی مورد توجه این است که در این رابطه وظیفه خود را چه میدانند ؟ آیا می‌پندارند که وظیفه معلم فقط درس دادن در چهارچب یک برنامه‌ی درسی رسمی است . که در قالب یک کتاب درسی در اختیار او قرار گرفته و باید به شکل یک برنامه درسی آموزشی توسط او تغییر حالت یافته ؟ و بدین وسیله وظیفه درس دادن بصورت یاددادن در حیطه‌ی عمل و تجربه قرار گیرد .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………
موضوع تحقیق …………………………………………………………………………………………….
فایده ، هدف و اهمیت تحقیق …………………………………………………………………………
فرضیه تحقیق ………………………………………………………………………………………………
تعریف اصطلاحات ………………………………………………………………………………………
تعریف عملیاتی ……………………………………………………………………………………………
فصل دوم
پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………
تاریخچه تعلیم و تربیت ………………………………………………………………………………..
تعلیم و تربیت در جوامع بدوی ……………………………………………………………………..
سنت آفریقایی در تعلیم و تربیت …………………………………………………………………….
پیدایش مدارس …………………………………………………………………………………………..
رابطه‌ی یک جانبه‌ی استاد و شاگرد ………………………………………………………………
سنت آسیایی در تعلیم و تربیت ………………………………………………………………………
تعلیم و تربیت اسلامی …………………………………………………………………………………..
ظهور عصر جدید …………………………………………………………………………………………
انقلاب صنعتی …………………………………………………………………………………………….
در آستانه‌ی عصر حاضر …………………………………………………………………………….
اوضاع کنونی ……………………………………………………………………………………………..
شیوه تدریس در گذشته ………………………………………………………………………………
ماهیت روش تدریس ……………………………………………………………………………………
عوامل موثر تدریس …………………………………………………………………………………….
1- ویژگیهای شخصیتی و علمی معلم ……………………………………………………………
الف ) تاثیر شخصیت و رفتار معلم بر فرآیند تدریس ………………………………………..
ب) تاثیر شخصیت علمی معلم بر فرآیند تدریس ……………………………………………….
2- ویژگیهای شاگردان و تاثیر آن بر فرایند تدریس ……………………………………….
3- تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی ، بر فرآیند تدریس ………………………………
4- تاثیر فضا و تجهیزات آموزشی بر فرایند تدریس ………………………………………..
روشهای مختلف تدریس ……………………………………………………………………………….
انواع روشهای سنتی تدریس ………………………………………………………………………..
روش حفظ و تکرار ………………………………………………………………………………………
روش سخنرانی …………………………………………………………………………………………..
مراحل اجرای روش سخنرانی ………………………………………………………………………
مرحله‌ی اول : آمادگی برای سخنرانی ……………………………………………………………
مرحله‌ی دوم :مقدمه سخنرانی ……………………………………………………………………..
مرحله‌ی سوم: متن و محتوای سخنرانی ………………………………………………………..
مرحله‌ی چهارم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری …………………………………………………………
روش پرسش و پاسخ ………………………………………………………………………………….
روش پرسش و پاسخ بر سه اصل متکی است ………………………………………………..
روش نمایشی ………………………………………………………………………………………………
مراحل اجرای روش نمایشی ………………………………………………………………………..
روش ایفای نقش …………………………………………………………………………………………
مراحل اجرای روش ایفای نقش ……………………………………………………………………..
روش گردش علمی ……………………………………………………………………………………….
روش بحث گروهی ……………………………………………………………………………………….
روش آزمایشی …………………………………………………………………………………………..
روشهای تدریس جدید ………………………………………………………………………………….
روشهای آموزش انفرادی ……………………………………………………………………………
آموزش برنامه‌ای (PI) …………………………………………………………………………………
آموزش به وسیله کامپیوتر ( CAI)…………………………………………………………………
آموزش انفرای تجویز شده (IPI)……………………………………………………………………
آموزش انفرادی هدایت شده ( IGE)……………………………………………………………….
بخش دوم
تاریخچه‌ی خلاقیت
نوآوری در یونان باستان
خلاقیت در قرن نوزدهم
خلاقیت در قرن بیستم
ابعاد خلاقیت
نیازهای افراد خلاق
1- نیاز به کنجکاوی
2- نیاز به رقابت ودرگیری بامسایل و مشکلات
3- مسئولیت پذیری
4- نیاز به صداقت و جستجوی حقیقت
5- نیاز به تفاوت و استقلال
نقش معلمان در باروری خلاقیت
نقش معلم در بارور کردن خلاقیت دانش‌آموزان
به 2 مرحله تقسیم می‌شود
الف – چگونگی تدریس به روش مشکل‌گشایی
ب- تفکر خلاق
نقش معلم در ایجاد جو مطمئن ودلگرم کننده در کلاس
نقش مدرسه در توسعه خلاقیت دانش آموزان
راهبردهایی در پرورش خلاقیت
عوامل موثردر خلاقیت
الف – نقش اطلاعات در خلاقیت
ب- انگیزش و خلاقیت
پ- خلاقیت ومیزان قبولی از خود
ت – رابطه محیط اجتماعی و خلاقیت
نتیجه
روشهای پرورش خلاقیت
1- تجربه برای ایده جویی سوخت می‌سازد
2- بازیهای فکری- حل معما و جدول
3- سرگرمیها و هنرهای زیبا
4- خلاقیت با مطالعه پیشرفت میکند
5- نویسندگی به عنوان یک تمرین خلاقیت
6- تمرین درحل مسائل
عواملی که مانع خلاقیت می‌شوند
1- عادات پیشین مانع حل مسائل‌اند
2- دلسرد کردن خود به عنوان یک عامل بازدارنده
3- کم رویی مانع خلق ایده‌هاست
4- تشویق ، ایده‌یابیرا پرورش میدهد
5- نزدیکان بهترین تشویقاند
فصل سوم
روش تحقیق
1) موضوع تحقیق
2) جامعه تحقیق
3) نمونه تحقیق
4) چگونگی نمونه‌برداری
5) توضیح درباره نمونه‌ها
6) ابزارتحقیق
7) روش اجرای تحقیق
8) ابزار تحقیق
9) تحلیل آماری
فصل چهارم
جداول آماری
جداول آماری
جداول آماری
جدال آماری
تجزیه و تحلیلهای آماری
محاسبات آماری توصیفی
نتایج
تفسیر
فصل پنجم :
خلاصه
انواع روش تدریس
روشهای سنتی تدریس
روشهای جدید تدریس
روش تدریس شاگرد محور
روش تدریس معلم محور
مشکلات و محدودیتها
پیشنهادات
فهرست منابع فارسی
فهرست مجلات و نشریات
فهرست پایان نامه
فهرست منابع خارجی
ضمائم
پرسشنامه محقق (جهت سنجش – روش تدریس )
پرسشنامه خلاقیت
فهرست منابع فارسی
1- اسبورن ، الکس اس ، پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت ؛ ترجمه ی دکتر حسن قاسم زاده ، انتشارت نیلوفر تهران ، 1368 .
2- باندی ، جوزف و وایلز ، جان ؛ نظارت در مدیریت ؛ ترجمه ی دکتر محمد رضا بهرنگی ، انتشارات .
3- پیاژه ، ژان ؛ روانشناسی و دانش آموزش ؛ ترجمه ی علیمحمد کاردان ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1367 .
4- تعلیم و تربیت مدرسی ؛ حوزه های علمیه تهران ( فعالیتهای انتشار نشده صدا و سیما ، 1369)
5- خان زاده ، علی ؛ خلاقیت در آموزشگاه ؛ انتشارات تهران 1358 .
6- سلطان زاده ، حسین ؛ تاریخ مدارس ایران ؛ انتشارات دانشگاه آگاه ، تهران ، 1364?
7- شهید ثانی ؛ آداب تعلیم و تربیت در اسلام ؛ ترجمه ی سید محمد باقر حجتی ، دفتر فرهنگ و نشر اسلامی تهران ، 1369?
8- شاکری ، فاطمه ؛ کاربرد مهارتها در تدریس ؛ تهران ، 1366?
9- شعبانی ، حسن ؛ مهارتهای آموزشی و پرورشی ؛ انتشارات سمت ، تهران ، 1371?
10- صفوی ، امان الله ؛ کلیات روشها و فنون تدریس ؛ انتشارت معاصر ، تهران ، 1369?
11- یونسکو؛ آموختن برای زیستن .
چکیده :
در عصر حاضر که دوره پیشرفت فناوری به خصوص فناوری اطلاعاتی و ارتباطی است کمتر حرفه ای را می بینیم که دستخوش تغییر و تحول قرار نگرفته باشد . تولید اطلاعات ، سازماندهی و اشاعه اطلاعات در سایه وجود رایانه و اینترنت شکل تازه ای به خود گرفته است به طوری که نمی توان از تأثیر این ابزار بر انسان چشم پوشید و ابعاد مثبت آن را در بروز استعدادها و خلاقیت ها نادیده گرفت.
با توجه به تأثیر بسیار زیاد این ابزار بر دانش آموزان و کم توجهی معلمین و مسؤولین به این امر مهم ، می بایست کارهای تحقیقی و پژوهشی زیادی انجام گیرد تا همگان به اهمیت این تغییر و تحول پی ببرند .
بررسی آثار رایانه بر رشد خلاقیت دانش آموزان و معرفی شیوه های مؤثر و مفید کاربرد آن در بروز خلاقیت تحقیقات گسترده ای را می طلبد که با یک برنامه محدود امکان نتیجه گیری درست و دقیق محال می نماید و لازم است شاخص های گوناگونی مورد توجه قرار گیرند .
در این پژوهش ابتدا به تعریف واژه خلاقیت از دیدگاه صاحبنظران پرداخته شده است . سپس عوامل مؤثر در بروز خلاقیت ، رایانه به عنوان ابزار آموزشی ، فواید و اهمیت استفاده
از رایانه ، علت عدم کاربرد چشمگیر رایانه در آموزش و پرورش ، ضرورت توسعه فناوری اطلاعات و استفاده از اینترنت و مهمتر از همه روش های مؤثر کاربرد رایانه در بروز خلاقیت و . . . مورد بررسی قرارگرفته است .
بر مبنای موضوع پژوهش به ارائه و اجرای پرسشنامه ای کوتاه مبادرت ورزیده شده است .
در پایان توصیه ها ، موانع و مشکلات و شرایط اجرایی کاربرد رایانه در آموزش و پرورش مورد بررسی قرار گرفته است .
امید است که در آینده ای بسیار نزدیک به نقش این ابزار مهم بیشتر از حال توجه گردد و تحقیقات گسترده ای توسط طالبان علم و پیشرفت انجام گیرد .
ضرورت و اهمیت تحقیق :
ضرورت توسعه فن آوری اطلاعات و استفاده از اینترنت در آموزش و پرورش
رایانه ماشینی است که سرآمد فناوری عصر حاضر به شمار می آید . با توجه به پیچیدگی جهان امروز لازم است ما نیز فناوری خود را با پیشرفت های موجود هماهنگ کرده و آن را با نیازهای جامعه متناسب سازیم .
نوکردن نخست باید از جایی آغاز شود که به آموزش دانش ها و مهارت ها ی جدید و یادگیری عمیق تر و سریعتر می انجامد . پیشرفت سریع دانش بشری در قرن حاضر ، متنوع شدن نیازها ، تحولات سریع فن آوری به ویژه در زمینه ارتباطات ، تغییرات عمده ای را بر جهان گذاشته و خواهد گذاشت .
استفاده از رایانه در انجام امور مختلف یک سازمان ، ایجاد دولت الکترونیکی ، تجارت الکترونیکی ، ایجاد دانشگاه ها و مدارس مجازی همگی محصول گسترش اینترنت و به طورکلی فناوری اطلاعات است. امروزه اصطلاح فناوری اطلاعات به طور وسیعی در سطح جهان منتشر شده است که آن را علم و مهارت درباره همه جنبه های به کارگیری رایانه ، ذخیره سازی داده ها و ارتباطات تعریف کرده اند . فناوری اطلاعات را می توان بخش فنی نظام اطلاعاتی دانست که شامل سخت افزار ، نرم افزار ، پایگاه های اطلاعاتی و شبکه های ارتباطی است .
شاید اینترنت بزرگترین عامل تغییر فناوری ، تغییر شکل بازرگانی ، رسانه ها ، سرگرمی ها و جامعه از راه های حیرت انگیز در طول تاریخ باشد اما تمامی این قدرت در حال حاضر بستگی به دگرگونی درآموزش و پرورش دارد . اینترنت امکان تحقق این هدف را که بتوانیم شرایط مناسب یادگیری را برای همه افراد کشور اعم از کودک ، نوجوان و بزرگسال ، زن و مرد فراهم سازیم به ما می دهد .
واقعیت این است که میلیون ها نفر در جهان هنوز نمی توانند به اینترنت دسترسی داشته باشند و نمی دانند که چگونه شبکه جهانی دانش را در اختیار گیرند . آنان نمی دانند که چگونه اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورند ، چگونه از آن استفاده کنند ، چگونه آن را مبادله کنند و چگونه این اطلاعات را برای خود محفوظ نگهدارند . این افراد هم اکنون هم در معرض خطر هستند و برای رفع این مشکل آموزشی باید تدابیری اتخاذ شده و اقدام هایی انجام شود .
به کارگیری فناوری اطلاعات و اینترنت و استفاده از امکانات رسانه های صوتی ، تصویری و گرافیکی آن شرایط مناسبی را برای یادگیری و درک و فهم بیشتر تدریس معلمان فراهم می سازد . در واقع اینترنت راه های متنوعی را پیش روی فراگیران و معلمان می گذارد تا با تنوع بیشتری یاد گیرند و یاد دهند . استفاده از اینترنت باعث مشارکت و فعالیت افراد می شود نه انفعال آنها و امکان تعامل و ارتباط فراگیران را میسر می سازد .
ارتقاء کیفیت آموزش از طریق شبکه و اینترنت یکی از انتظاراتی است که از فناوری اطلاعات می رود . یک سؤال مهم این است که آیا یادگیری از طریق رایانه و اینترنت به اندازه سایر شیوه های یادگیری اثر بخش است ؟
نتایج تحقیقات اخیر در مورد اثر بخشی یادگیری از راه دور حاکی از آن است که این شیوه می تواند در یادگیری اثربخش باشد به شرط این که بر کیفیت آن نظارت شود .
یکی دیگر از کارکردهای اینترنت شناخت فرهنگ ملل ، شناخت تفاوت ها و تشابهات فرهنگی و دلایل این تفاوت ها و تشابهات است .
افزایش انگیزه یادگیرندگان ، فعال کردن یادگیرندگان از طریق درگیر کردن آنها با محتوای برنامه درسی و نیز کاهش هزینه های آموزشی در درازمدت از دیگر اثرات استفاده از فناوری اطلاعات در نظام آموزشی است .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول : کلیات
ـ موضوع 1
ـ سؤال تحقیق 1
ـ فرضیه های تحقیق 1
ـ روش تحقیق 1
ـ هدف تحقیق 2
ـ ضرورت و اهمیت تحقیق 2
ـ مفاهیم کلی 6
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
ـ نتایج پژوهش های مربوط به روش آموزش به کمک رایانه 8
ـ برخی از نتایج تحقیق بین المللی توسعه ICT در آموزش و پرورش 10
ـ استراتژی آموزش الکترونیکی در کشورهای اروپایی 13
ـ مفهوم خلاقیت از دیدگاه صاحبنظران 14
ـ رابطه خلاقیت ، هوش و پیشرفت تحصیلی 18
ـ رابطه خلاقیت و نبوغ با بیماریهای روانی 19
ـ خلاقیت در سطح اجتماعی 20
ـ دانش 21
فصل سوم : مزایا و محدودیت های سیستم های رایانه
ـ رایانه ماشین دلهره آور 23
ـ محدودیت های رایانه 25
ـ آموزش برنامه ای 26
ـ انواع برنامه های آموزش برنامه ای 27
ـ نتایج پژوهش های مربوط به روش آموزش برنامه ای 28
ـ ماشین آموزشی 29
ـ آموزش به کمک رایانه 31
ـ مزایای آموزش رایانه ای 36
ـ زمینه های تسهیل کننده توسعه ICT در آموزش و پرورش 38
ـ یادگیری راهی به سوی پرکردن شکاف دیجیتالی 39
فصل چهارم : داده های آماری
ـ ابزار جمع آوری 59
ـ روش جمع آوری اطلاعات 59
ـ یافته های تحقیق 59
ـ جدول شماره 1 60
ـ نمودار شماره 1 61
ـ جدول شماره 2 62
ـ نمودار شماره 2 63
ـ جدول شماره 3 64
ـ نمودار شماره 3 65
ـ جدول شماره 4 66
ـ نمودار شماره 4 67
ـ جدول کل 68
ـ نمودار کل 69
فصل پنجم : وارسی فرضیات و نتیجه گیری
ـ تجزیه و تحلیل یافته ها 70
ـ نتیجه گیری 70
فصل ششم : ارائه پیشنهادها و راهکارها
ـ فیلتر کردن راهی برای ایجاد محیط سالم در اینترنت 74
ـ اثر بخش کردن استفاده از فناوری اطلاعات و اینترنت 79
ـ راهکارهای گسترش کارآمد و بهینه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش . . . 82
ـ آموزش الکترونیکی برای معلمان 87
ـ دیدگاه آرمانی 89
ـ توصیه ها 90
ـ موانع و مشکلات اصلی در اجرای برنامه آموزش رایانه ای 91
ـ شرایط اجرایی 93
? پیوست ها
? منابع
منابع
1. اتکینسون ، ریتا ، ال ، اتکینسون ، ریچارد ، اس ، هیلگارد ، ارنست ، ار ، زمینه روانشناسی ، جلد اول ، ترجمه محمد تقی براهنی و همکاران ، تهران ، انتشارات رشد ، 1373
2. انصاری جعفری ، رقیه ، بررسی راهبرد یادگیری و خلاقیت دانش آموزان ، پایان نامه
کارشناسی ارشد ، 75-76
3. بخشی ، لطفعلی ، آشنایی با کامپیوتر و داده پردازی ، انتشارات ساحل ، 1373
4. برانیگان ، گری ، جی ، آزمون روانشناسی فعالیت های کاربردی یادگیری ، ترجمه فریبا
نبوی آل آقا ، تهران ، انتشارات امیرکبیر ، 1381
5. پژوهش نامه آموزشی ، شماره های 49 ـ 50 ـ 51 ، 1381
6. پورافکاری ، نصرت الله ، فرهنگ جامع روانشناسی ـ روانپزشکی ، انتشارات فرهنگ
معاصر1373
7. حسینی ، فخرالسادات ، بررسی آموزش به کارگیری راهبردهای یادگیری بر خلاقیت و
پیشرفت تحصیلی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، 1380
8. روزنامه جام جم ، 8 اردیبهشت 1382
9. سیف ، علی اکبر ، روانشناسی پرورشی ، روانشناسی یادگیری و آموزش ، انتشارات آگاه
1381
10. فصل نامه خلاقیت و نوآوری ، شماره های 5 و 6 ، زمستان 82 و بهار 83
11. کریمی طاری ، کوروش ، جباریه ، علیرضا ، رحیمی ، حسین ، کار و رایانه ، 1379
12. گلاور ، جان ای ، برونینگ ، راجر اچ ، روانشناسی تربیتی ـ اصول و کاربرد آن ، تهران
مرکز نشر دانشگاهی ، 1378
13. ماهنامه رشد ( تکنولوژی آموزشی ) ، دوره نوزدهم ، اردیبهشت ماه 83 ، شماره 157
14. ماهنامه رشد ( مدیریت مدرسه ) ، اردیبهشت ماه 1383 ، شماره های 7 و 8
15. هرگنهان ، بی ، ار ، السون ، ام ، اچ ، مقدمه ای بر نظریه های یادگیری ، ترجمه علی
اکبر سیف ، تهران ، انتشارات دانا ، 1374
چکیده :
در عصر حاضر که دوره پیشرفت فناوری به خصوص فناوری اطلاعاتی و ارتباطی است کمتر حرفه ای را می بینیم که دستخوش تغییر و تحول قرار نگرفته باشد . تولید اطلاعات ، سازماندهی و اشاعه اطلاعات در سایه وجود رایانه و اینترنت شکل تازه ای به خود گرفته است به طوری که نمی توان از تأثیر این ابزار بر انسان چشم پوشید و ابعاد مثبت آن را در بروز استعدادها و خلاقیت ها نادیده گرفت.
با توجه به تأثیر بسیار زیاد این ابزار بر دانش آموزان و کم توجهی معلمین و مسؤولین به این امر مهم ، می بایست کارهای تحقیقی و پژوهشی زیادی انجام گیرد تا همگان به اهمیت این تغییر و تحول پی ببرند .
بررسی آثار رایانه بر رشد خلاقیت دانش آموزان و معرفی شیوه های مؤثر و مفید کاربرد آن در بروز خلاقیت تحقیقات گسترده ای را می طلبد که با یک برنامه محدود امکان نتیجه گیری درست و دقیق محال می نماید و لازم است شاخص های گوناگونی مورد توجه قرار گیرند .
در این پژوهش ابتدا به تعریف واژه خلاقیت از دیدگاه صاحبنظران پرداخته شده است . سپس عوامل مؤثر در بروز خلاقیت ، رایانه به عنوان ابزار آموزشی ، فواید و اهمیت استفاده
از رایانه ، علت عدم کاربرد چشمگیر رایانه در آموزش و پرورش ، ضرورت توسعه فناوری اطلاعات و استفاده از اینترنت و مهمتر از همه روش های مؤثر کاربرد رایانه در بروز خلاقیت و . . . مورد بررسی قرارگرفته است .
بر مبنای موضوع پژوهش به ارائه و اجرای پرسشنامه ای کوتاه مبادرت ورزیده شده است .
در پایان توصیه ها ، موانع و مشکلات و شرایط اجرایی کاربرد رایانه در آموزش و پرورش مورد بررسی قرار گرفته است .
امید است که در آینده ای بسیار نزدیک به نقش این ابزار مهم بیشتر از حال توجه گردد و تحقیقات گسترده ای توسط طالبان علم و پیشرفت انجام گیرد .
ضرورت و اهمیت تحقیق :
ضرورت توسعه فن آوری اطلاعات و استفاده از اینترنت در آموزش و پرورش
رایانه ماشینی است که سرآمد فناوری عصر حاضر به شمار می آید . با توجه به پیچیدگی جهان امروز لازم است ما نیز فناوری خود را با پیشرفت های موجود هماهنگ کرده و آن را با نیازهای جامعه متناسب سازیم .
نوکردن نخست باید از جایی آغاز شود که به آموزش دانش ها و مهارت ها ی جدید و یادگیری عمیق تر و سریعتر می انجامد . پیشرفت سریع دانش بشری در قرن حاضر ، متنوع شدن نیازها ، تحولات سریع فن آوری به ویژه در زمینه ارتباطات ، تغییرات عمده ای را بر جهان گذاشته و خواهد گذاشت .
استفاده از رایانه در انجام امور مختلف یک سازمان ، ایجاد دولت الکترونیکی ، تجارت الکترونیکی ، ایجاد دانشگاه ها و مدارس مجازی همگی محصول گسترش اینترنت و به طورکلی فناوری اطلاعات است. امروزه اصطلاح فناوری اطلاعات به طور وسیعی در سطح جهان منتشر شده است که آن را علم و مهارت درباره همه جنبه های به کارگیری رایانه ، ذخیره سازی داده ها و ارتباطات تعریف کرده اند . فناوری اطلاعات را می توان بخش فنی نظام اطلاعاتی دانست که شامل سخت افزار ، نرم افزار ، پایگاه های اطلاعاتی و شبکه های ارتباطی است .
شاید اینترنت بزرگترین عامل تغییر فناوری ، تغییر شکل بازرگانی ، رسانه ها ، سرگرمی ها و جامعه از راه های حیرت انگیز در طول تاریخ باشد اما تمامی این قدرت در حال حاضر بستگی به دگرگونی درآموزش و پرورش دارد . اینترنت امکان تحقق این هدف را که بتوانیم شرایط مناسب یادگیری را برای همه افراد کشور اعم از کودک ، نوجوان و بزرگسال ، زن و مرد فراهم سازیم به ما می دهد .
واقعیت این است که میلیون ها نفر در جهان هنوز نمی توانند به اینترنت دسترسی داشته باشند و نمی دانند که چگونه شبکه جهانی دانش را در اختیار گیرند . آنان نمی دانند که چگونه اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورند ، چگونه از آن استفاده کنند ، چگونه آن را مبادله کنند و چگونه این اطلاعات را برای خود محفوظ نگهدارند . این افراد هم اکنون هم در معرض خطر هستند و برای رفع این مشکل آموزشی باید تدابیری اتخاذ شده و اقدام هایی انجام شود .
به کارگیری فناوری اطلاعات و اینترنت و استفاده از امکانات رسانه های صوتی ، تصویری و گرافیکی آن شرایط مناسبی را برای یادگیری و درک و فهم بیشتر تدریس معلمان فراهم می سازد . در واقع اینترنت راه های متنوعی را پیش روی فراگیران و معلمان می گذارد تا با تنوع بیشتری یاد گیرند و یاد دهند . استفاده از اینترنت باعث مشارکت و فعالیت افراد می شود نه انفعال آنها و امکان تعامل و ارتباط فراگیران را میسر می سازد .
ارتقاء کیفیت آموزش از طریق شبکه و اینترنت یکی از انتظاراتی است که از فناوری اطلاعات می رود . یک سؤال مهم این است که آیا یادگیری از طریق رایانه و اینترنت به اندازه سایر شیوه های یادگیری اثر بخش است ؟
نتایج تحقیقات اخیر در مورد اثر بخشی یادگیری از راه دور حاکی از آن است که این شیوه می تواند در یادگیری اثربخش باشد به شرط این که بر کیفیت آن نظارت شود .
یکی دیگر از کارکردهای اینترنت شناخت فرهنگ ملل ، شناخت تفاوت ها و تشابهات فرهنگی و دلایل این تفاوت ها و تشابهات است .
افزایش انگیزه یادگیرندگان ، فعال کردن یادگیرندگان از طریق درگیر کردن آنها با محتوای برنامه درسی و نیز کاهش هزینه های آموزشی در درازمدت از دیگر اثرات استفاده از فناوری اطلاعات در نظام آموزشی است .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول : کلیات
ـ موضوع 1
ـ سؤال تحقیق 1
ـ فرضیه های تحقیق 1
ـ روش تحقیق 1
ـ هدف تحقیق 2
ـ ضرورت و اهمیت تحقیق 2
ـ مفاهیم کلی 6
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
ـ نتایج پژوهش های مربوط به روش آموزش به کمک رایانه 8
ـ برخی از نتایج تحقیق بین المللی توسعه ICT در آموزش و پرورش 10
ـ استراتژی آموزش الکترونیکی در کشورهای اروپایی 13
ـ مفهوم خلاقیت از دیدگاه صاحبنظران 14
ـ رابطه خلاقیت ، هوش و پیشرفت تحصیلی 18
ـ رابطه خلاقیت و نبوغ با بیماریهای روانی 19
ـ خلاقیت در سطح اجتماعی 20
ـ دانش 21
فصل سوم : مزایا و محدودیت های سیستم های رایانه
ـ رایانه ماشین دلهره آور 23
ـ محدودیت های رایانه 25
ـ آموزش برنامه ای 26
ـ انواع برنامه های آموزش برنامه ای 27
ـ نتایج پژوهش های مربوط به روش آموزش برنامه ای 28
ـ ماشین آموزشی 29
ـ آموزش به کمک رایانه 31
ـ مزایای آموزش رایانه ای 36
ـ زمینه های تسهیل کننده توسعه ICT در آموزش و پرورش 38
ـ یادگیری راهی به سوی پرکردن شکاف دیجیتالی 39
فصل چهارم : داده های آماری
ـ ابزار جمع آوری 59
ـ روش جمع آوری اطلاعات 59
ـ یافته های تحقیق 59
ـ جدول شماره 1 60
ـ نمودار شماره 1 61
ـ جدول شماره 2 62
ـ نمودار شماره 2 63
ـ جدول شماره 3 64
ـ نمودار شماره 3 65
ـ جدول شماره 4 66
ـ نمودار شماره 4 67
ـ جدول کل 68
ـ نمودار کل 69
فصل پنجم : وارسی فرضیات و نتیجه گیری
ـ تجزیه و تحلیل یافته ها 70
ـ نتیجه گیری 70
فصل ششم : ارائه پیشنهادها و راهکارها
ـ فیلتر کردن راهی برای ایجاد محیط سالم در اینترنت 74
ـ اثر بخش کردن استفاده از فناوری اطلاعات و اینترنت 79
ـ راهکارهای گسترش کارآمد و بهینه فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش . . . 82
ـ آموزش الکترونیکی برای معلمان 87
ـ دیدگاه آرمانی 89
ـ توصیه ها 90
ـ موانع و مشکلات اصلی در اجرای برنامه آموزش رایانه ای 91
ـ شرایط اجرایی 93
? پیوست ها
? منابع
منابع
1. اتکینسون ، ریتا ، ال ، اتکینسون ، ریچارد ، اس ، هیلگارد ، ارنست ، ار ، زمینه روانشناسی ، جلد اول ، ترجمه محمد تقی براهنی و همکاران ، تهران ، انتشارات رشد ، 1373
2. انصاری جعفری ، رقیه ، بررسی راهبرد یادگیری و خلاقیت دانش آموزان ، پایان نامه
کارشناسی ارشد ، 75-76
3. بخشی ، لطفعلی ، آشنایی با کامپیوتر و داده پردازی ، انتشارات ساحل ، 1373
4. برانیگان ، گری ، جی ، آزمون روانشناسی فعالیت های کاربردی یادگیری ، ترجمه فریبا
نبوی آل آقا ، تهران ، انتشارات امیرکبیر ، 1381
5. پژوهش نامه آموزشی ، شماره های 49 ـ 50 ـ 51 ، 1381
6. پورافکاری ، نصرت الله ، فرهنگ جامع روانشناسی ـ روانپزشکی ، انتشارات فرهنگ
معاصر1373
7. حسینی ، فخرالسادات ، بررسی آموزش به کارگیری راهبردهای یادگیری بر خلاقیت و
پیشرفت تحصیلی ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، 1380
8. روزنامه جام جم ، 8 اردیبهشت 1382
9. سیف ، علی اکبر ، روانشناسی پرورشی ، روانشناسی یادگیری و آموزش ، انتشارات آگاه
1381
10. فصل نامه خلاقیت و نوآوری ، شماره های 5 و 6 ، زمستان 82 و بهار 83
11. کریمی طاری ، کوروش ، جباریه ، علیرضا ، رحیمی ، حسین ، کار و رایانه ، 1379
12. گلاور ، جان ای ، برونینگ ، راجر اچ ، روانشناسی تربیتی ـ اصول و کاربرد آن ، تهران
مرکز نشر دانشگاهی ، 1378
13. ماهنامه رشد ( تکنولوژی آموزشی ) ، دوره نوزدهم ، اردیبهشت ماه 83 ، شماره 157
14. ماهنامه رشد ( مدیریت مدرسه ) ، اردیبهشت ماه 1383 ، شماره های 7 و 8
15. هرگنهان ، بی ، ار ، السون ، ام ، اچ ، مقدمه ای بر نظریه های یادگیری ، ترجمه علی
اکبر سیف ، تهران ، انتشارات دانا ، 1374
